قیمت بالای زمین، آب و هوای معتدل، وجود زمینه‌های اشتغال در حوزه‌های کشاورزی، صنعت و خدمات، موقعیت خوب جغرافیایی و نزدیکی به پایتخت، قزوین را به یکی از شهرهای مهاجر پذیر
قیمت بالای زمین، آب و هوای معتدل، وجود زمینه‌های اشتغال در حوزه‌های کشاورزی، صنعت و خدمات، موقعیت خوب جغرافیایی و نزدیکی به پایتخت، قزوین را به یکی از شهرهای مهاجر پذیر کشور تبدیل کرده است، به طوری که طی دهه‌های اخیر افراد بسیاری از استان‌های مختلف مثل همدان، اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی و استان کردستان به شهر قزوین مهاجرت کرده اند.
جنگ‌های منطقه ای و بی ثباتی در کشورهای همسایه همچون عراق و افغانستان هم تعداد بسیاری از مهاجران کرد و افغان را به شهرهای استان شامل قزوین، محمود آباد، اقبالیه و تاکستان روانه کرده است. از طرف دیگر کم آبی و جاذبه‌های زندگی شهری برای جوانان روستایی از عواملی هستند که در سال‌های اخیر به افزایش غیر طبیعی مهاجرت از روستاهای استان به مرکز دامن زده است. مهاجرانی که به دلیل نداشتن سرمایه و ضعف اقتصادی در حاشیه شهر قزوین که امروز نام نواحی منفصل شهری را با خود یدک می‌کشد، ماوا گزیده و در خانه‌های نه چندان مستحکم بنای زندگی خویش را بر پا کرده اند. نواحی که با توجه به ساختار ناهماهنگ و ناسازگاری فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ساکنان آن، از نواحی جرم خیز قزوین به شمار می‌آیند و سرریز مشکلات متعدد اجتماعی و اقتصادی ساکنان خود را به مرکز منتقل می‌کنند.
نواحی منفصل شهری؛مصداقی برای حاشیه نشینی
یکی از اعضای شورای شهر قزوین حاشیه نشینی را نتیجه مهاجرت‌های غیر رسمی از مناطق مختلف استان به مرکز و از استان‌های دیگر به شهرهای استان دانست و گفت: درست است که در قزوین رشد سکونتگاه‌های غیر رسمی متصل به شهر همانند استان‌های اصفهان، مشهد و تبریز را نداشته ایم، اما مهاجران قزوین هم به شکل دیگری مسبب ایجاد حاشیه نشینی در شهر قزوین شده اند. برای مثال سرریز جمعیت مهاجران در نواحی منفصل شهری که از خدمات شهری استانداردی برخوردار نیستند، نوعی از حاشیه نشینی را به وجود آورده است.
«عباس ظاهری» اضافه کرد: علاوه بر نواحی منفصل شهر قزوین، بیشتر کانون‌های جمعیتی تحمیل شده بر استان در شعاع 10 تا 20 کیلومتری قزوین قرار دارند. شهرهایی مانند شریف آباد، اقبالیه، محمود آباد و بیدستان از مناطقی هستند که جاذب جمعیت مهاجرند و طی سال‌های اخیر رشد فیزیکی و جمعیتی فزاینده ای داشته اند. خانه‌ها در بخش‌هایی از این شهرها سست و ناپایدارند و دارای کمترین امکانات برای زندگی شهری هستند. وجود گروه‌های جمعیتی مختلف با فرهنگ‌های متفاوت و گاهی ناسازگار، مشکلات فرهنگی و اجتماعی عدیده ای برای این شهرها به وجود آورده اند.
ضرورت مداخله مدیریت استان
وی با تاکید بر ضرورت رسیدگی بر جمعیت حاشیه نشین در قزوین و شهرهای استان توضیح داد: با توجه به مشکلاتی که جمعیت حاشیه ای می‌تواند برای استان ایجاد کند، مسئولان و مدیریت استان باید این کانون‌ها را مورد توجه قرار دهندو نیازهای حاشیه نیشینان را بررسی و خدمات لازم را به آنها برسانند. این مناطق از مرکز خدمات می‌گیرند، اما مراکز به دلیل کمبود اعتبارات نمی‌توانند خدمات آموزشی، فرهنگی و انتظامی مورد نیاز زندگی شهری برای ساکنان این مناطق را فراهم کنند. واقعیت این است که ساماندهی به وضعیت حاشیه نشینی در استان نیازمند مداخله مدیریت استان است. استانداری و مدیریت کلان استان باید شوراها، شهرداری ها، ادارات و نهادهای مسئول در این شهرها و مناطق را با در نظر گرفتن اعتبارات برای خدمات رسانی به حاشیه نشینان توانمند کنند.
پیشگیری از حاشیه نشینی
اما مدیر کل راه و شهرسازی استان با وجود تاکید بر مهاجر پذیر بودن استان، پیش بینی نواحی منفصل شهری در قزوین را راهکاری موثر برای جلوگیری از حاشیه نشینی و سکونتگاه‌های غیر رسمی در قزوین دانست و گفت: باغ‌های سنتی و پیش بینی نواحی منفصل شهری در مکان‌های کارشناسی شده، از عواملی هستند که قزوین را مانند سایر شهرهای بزرگ کشور به مشکلات حاشیه نشینی گرفتار نکرده است. « مانی فر» ادامه داد: با ایجاد این مکان‌ها و تعریف ساز و کار شهری در نواحی منفصل، مدیریت متمرکز شهری زیر نظر مسئولان مرکزی تعیین شده و امکان ارائه خدمات روبنایی و عمومی به سطح قابل قبولی افزایش یافته است. وی با اشاره به تاثیر این طرح در پیش گیری از حاشیه نشینی گفت: ساخت و سازهای غیر اصولی در مناطقی که به نواحی منفصل شهری تغییر وضعیت داده اند، متوقف شده و توسعه غیر مجاز و ناپایدار هم از بین رفته است.
در حالی که رئیس اداره راه و شهرسازی معضل حاشیه نشینی در قزوین را منتفی می‌داند، معاون عمرانی استاندار از وجود جمعیت 20 درصدی حاشیه نشینی در شهر قزوین خبر داد و گفت: طبق آمار رسمی 80 هزار نفر از جمعیت شهر قزوین حاشیه نشین هستند و لازم است اقدامات لازم برای رسیدگی به وضعیت آنها در مورد ارائه خدمات مناسب شهری انجام گیرد.
کنترل و محدود کردن نواحی منفصل شهر
«منوچهر حبیبی» ادامه داد: 4 ناحیه منفصل شهر قزوین با وجود داشتن جمعیتی بالغ بر 3 هزار نفر و توانایی تبدیل شدن به شهر تحت مدیریت شهرداری قزوین قرار گرفتند. برنامه استان این است که با ساماندهی معابر، خیابان ها، افزایش سرانه فضای سبز، توجه به مسائل بهداشتی و مهم تر از همه کنترل و محدود کردن این نواحی به وضعیت آنها رسیدگی کند. در برنامه جامع و طرح تفصیلی شهر، گشت‌های کنترلی و حفاظتی در این نواحی را افزایش داده ایم تا در آینده هیچ نوع ساخت و سازی در این مناطق نداشته باشیم.
وی با قبول مشکلات اجتماعی و فرهنگی در نواحی منفصل شهری در مورد فعالیت‌های فرهنگی در نواحی منفصل توضیح داد: سازمان فرهنگی و ورزشی شهرداری برای رفع مشکلات فرهنگی در نواحی منفصلی مانند چوبیندر و مشعل دار فرهنگسرا دایر کرده است. در روزهای گذشته هم در ناصر آباد یک فرهنگسرا راه اندازی شد.
نبود امکانات متناسب با جمعیت
یکی از کارشناسان اجتماعی شهر، نواحی منفصل شهر قزوین را مصداقی برای حاشیه نشینی خواند و گفت: نواحی منفصل شهری ویژگی‌های خاص خودش را دارد و مردم با اختیار و اراده خود این مناطق را برای سکونت انتخاب می‌کنند، در حالی که نواحی منفصل در قزوین با نداشتن استانداردهای لازم در حوزه خدمات شهری، تنها انتخاب ساکنان به دلیل فقر اقتصادی است. چوبیندر از نواحی منفصل شهری است که سکونت اقوام مختلف و از همه مهم تر افغان ها، آمار بالایی از ناهنجاری و بزهکاری را به خود اختصاص داده است.
«رضا حسین زاده» ادامه داد: حاشیه نشینی در شهرهایی مانند اقبالیه، الوند و سایر شهرهای استان نیز اگر چه با حاشیه نشینی به شکل آلونک نشینی و زندگی در حلبی آباد و کپر متفاوت است، اما وجود ساختار جمعیتی ناهماهنگ و تضاد فرهنگ ها، به حاشیه نشینی فرهنگی در این شهرها دامن زده است.
وی در میان شهرهای استان، اقبالیه را بیش از سایر شهرها دارای مشکلات حاشیه نشینی دانست و گفت: ساخت و سازهای غیر مجاز در محله‌های اکبر آباد و باغ‌های اقبالیه که هیچ گونه مقاومتی در مقابل بلایا و حوادث غیر مترقبه ندارند، از مصادیق بارز حاشیه نشینی هستند. این مناطق از آب و برق غیر مجاز استفاده می‌کنند و فاقد گاز شهری هستند. همچنین کوچه‌های خاکی این محلات، فاضلاب جاری در کوچه‌ها در کنار انبوه زباله‌ها خبر از نبود استانداردهای شهری در اقبالیه می‌دهد.