غار دربند یکی از بزرگترین غارهای آهکی ایران

غار دربند مهدیشهر در فاصله بيست کيلومترى شمال شهرستان سمنان و دو کيلومترى شمال غربى شهر مهديشهر، بین شهر مهدیشهر، مرکز شهرستان مهدیشهر و شهمیرزاد در استان سمنان و در کنار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی مهدیشهر در قسمت ميانى رشته کوههاى البرز قرار گرفته و دهانه غار در کمرکش کوه زيبا و برافراشته‌اى در دره سرسبز دربند جاى گشوده است.
در گذشته مدخل ورودى غار بسيار باريک و صعب العبور بوده اما در سالهای اخیر با يک سلسله عمليات توسط شهردارى مهديشهر حفارى مدخل ورودى اصلاح شده و با اجراى سيستم تامين روشنايى دسترسى به غار و تماشاى مناظر شگفت‌انگيز و اسرارآميز آن آسان‌تر شده است. به گفته کارشناسان اين استان، هر چه امکانات رفاهى و زيربنايى در حاشيه اين غار بيشتر شود مى توان اميد داشت که خيل گردشگران داخلى و خارجى به اين استان کويرى سرازير شود. به اعتقاد آنها بايد گسترش فضاى اقامتى و تفريحى حاشيه غار در اولويت برنامه هاى عمرانى باشد که براى بهره بردارى از اين غار در نظر گرفته شده است.

پیشینه تاريخى غار
غار دربند مهديشهر در ساليان دور توسط ساکنين منطقه کشف شده و مورد استفاده قرار مى‌گرفت. کشف زيورآلات قديمى که در سال 1335 توسط يک دسته چهار نفرى که براى نخستين بار در حين بررسى غار به آنها برخورده بودند، مبين اين امر است. عده‌اى از صاحب‌نظران اعلام کرده اند که در زمان حمله مغول به ايران جمع کثيرى از ساکنين منطقه از ترس قتل عام به اين غار پناه آورده‌اند که پس از رديابى از سوى سپاهيان مغول به صورت دسته جمعى در داخل غار به قتل رسيده‌اند. اين غار براى نخستين بار در سال 1325 توسط هيئت کوهنوردى ايران مورد بررسى و کاوش قرار گرفت و در سال 1327 يک گروه 4 نفرى از کوهنوردان به قصد کشف غار به داخل آن عزيمت کرده و موفق به کشف آن شدند.
قديمى‌ترين آثار کشف شده که نشان از استفاده از غار دارد به قرن پنجم هجرى باز مى گردد و مستندترين آن سکه طلايى است که اگرچه قسمتى از آن شکسته اما خط کوفى آن نشان دهنده آن است که مربوط به اواخر دوره سلجوقى و اوايل حمله مغول است و کاسه‌هاى لعابى مازندران و سفال‌هاى ظريف‌کار گرگان از صنايع قرن 6-5 هجرى قديمى‌ترين آثارى است که از غار به دست آمده است. همچنين در تاريخ ثبت است که در حکمرانى اسپهبدان طبرى در دوره سلجوقيان و جنگ‌هاى آنان با اسماعيليه غار مورد استفاده قرار گرفته است و از آن به عنوان پناهگاه بهره گرفته‌اند. در پشت مدخل ورودى غار تخت بزرگى قرار دارد که عرض آن 2/11 متر و 17/8متر است و مبين سکونت عمده جمعيت در غار است.

غار کاملا آهکى و شکل گرفته از رسوبات آهکى بوده و به مرور زمان حاصل شده است و احتمالا بايد دومين غار آهکى کشور پس از عليصدر همدان باشد. مدخل غار شگفت‌انگيز دربند مهدیشهر به عرض 75/2 متر، ارتفاع آن 3 متر و طول 24 متر است. پس از عبور از دهانه غار به تالارى بيضى شکل به طول بيش از 95 متر مى‌رسيم که عريض‌ترين قسمت آن بيش از 36 متر به ارتفاع 27 متر با حالتى ساده و بدون پيچ و خم است.
کف غار سنگلاخ، داراى پستى و بلندى‌هاى زياد است که در اثر رطوبت هوا، گل و لاى اکثر نقاط آن را پوشانده و با وجود اين که هنوز انتهاى غار پيدا نشده و عموما طول آن را چندين کيلومتر تخمين مى‌زنند، احتمال اين که تمام غار اينگونه باشد زياد است. در سمت راست غار و نزديک يک ستون بزرگ حوضچه آب صاف و کوچکى است که سراسر سال آب در آن وجود دارد. هرچند در نتيجه آزمايشات انجام شده غير شرب بودن آب محرز شده است و مقدار زيادى املاح دارد و کف آن انباشته از گل و لاى است اما وجود اين حوضچه و آب در اين غار زيبايى آن را دوچندان کرده است.

هواى غار نسبتا خنک بوده و در قسمت انتهايى غار که تاکنون کشف شده 15 درجه سانتيگراد برودت داشته و به طور متوسط 10 درجه اختلاف حرارت با هواى بيرون دارد. اين غار از يک تالار بزرگ به طور تقريبى 100 متر و عرض 40 متر و ارتفاع 30 متر تشکيل شده است. بعد از گذشتن از يک دالان باريک با سقفى کوتاه به طول 26/10 متر محوطه بزرگ و وسيع بيضى شکل به طور تقريبى 90 متر و عرض 35 الى 40 متر وجود دارد. ارتفاع غار تقريبا 30 متر است. ستون آهکى با نظم و آرامش خاص با ديواره‌اى مواج يادآور شمع‌هاى بزرگ در حال سوختن است که در تمام گوشه و کنار غار پراکنده است. ستون‌هاى بزرگ استلاگتيت و استلاگميت و ديواره‌هاى آهکى و گل کلمى و خرده سنگ‌هاى آهکى با اشکال مدور و منظم فراوان در طرح‌هاى مختلف کوچک و بزرگ هر بيننده را متحير و ساعت‌ها غرق در تماشا و تفکر مى‌کند. قطر ستون‌هاى آهکى استلاگميتى متفاوت است.
بعضى از آنها به 3 متر مى‌رسد و ارتفاع آن نيز متغير است. بلندترين به 15 متر مى‌رسد. در بخش انتهاى غار، حوضچه‌اى است با 12 متر وسعت که عمق زيادى ندارد در سالهای اخیر در پایین غار پارکی بنام پارک بزرگ سنگسر توسط شهرداری مهدیشهر در دست احداث است که 50 واحد سوئیت جهت اسکان مسافران، احداث هتل، فضای سبز و طرح آبشار و تله کابین در آن جای گرفته و مسافرین عزیز می توانند از آن استفاده نمایند.