به گزارش تابناک : ورود فضای مجازی در چند سال اخیر به جامعه ما، مانند بسیاری از دیگر پدیده‌های نوین فرصت‌ها و تهدیدهایی را برای جامعه به‌همراه داشت، نوع جدیدی از ارتباط که در فضایی مجازی و مبتنی بر شبکه اینترنت و با نرم‌افزارهای ارتباطی شکل گرفته، توانسته است در زندگی مردم جای خود را به‌خوبی باز کند.
این نوع جدید از ارتباطات، علاوه براینکه نوع روابط افراد را تغییر داده، بر معاملات اقتصادی نیز اثر گذاشته است، در واقع فضای مجازی باعث به‌وجود آمدن تعامل اقتصادی میان کاربران اینترنت، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران شده است؛ از این رو، جرایم در حوزه فضای مجازی، علاوه بر جرایم اخلاقی، به حوزه جرایم اقتصادی نیز کشیده شده است.
پلیس فتا برای رسیدگی به جرایم سایبری در زمستان 89 تأسیس شد تا از جرایم رایانه‌ای جلوگیری کند، بخشی از وظایف پلیس فتا مربوط به پیگیری جرایمی است که در ارتباطات مالی صورت می‌گیرد؛ برای آشنایی بیشتر با وظایف و فعالیت‌های پلیس فتا در خراسان رضوی گفت‌وگوی مفصلی با سرهنگ جواد جهانشیری، رئیس پلیس فتا ناجا در خراسان رضوی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
رشد 80 درصدی جرایم سایبری در خراسان رضوی
رشد جرایم سایبری در خراسان رضوی نسبت به سال قبل به چه نحوی بوده و به چه موضوعاتی بیشتر تعلق داشته است؟
در حوزه سایبری رشد جرایم را بر اساس رشد فناوری‌هایی صورت می‌گیرد که زندگی فردی و اجتماعی افراد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، جرایم سایبری در خراسان رضوی نسبت به سال گذشته 80 درصد رشد داشته است، موضوع و حوزه‌های جرایم تغییراتی داشته است؛ تا چند وقت پیش جرایم بیشتر در حوزه غیراخلاقی بود مثل هتک حرمت، تشویش اذهان عمومی، انتساب اعمال خلاف واقع به یکدیگر؛ بستر این‌گونه فعالیت‌ها را بیشتر پیام‌رسان‌های خارجی فراهم می‌آوردند، اما با تغییراتی که در نحوه ارائه خدمات انجام شد امروزه بیشتر جرایم به سمت موضوعات مالی و اقتصادی پیش رفته که بخشی از آن هم به‌‌خاطر شرایط اقتصادی است.
بسیاری از جرایمی که در فضای مجازی اتفاق می‌افتد با حجم و منافع مالی و مادی زیاد، بسیار کم است؛ مثلا در پرونده‌هایی مثل قمار آنلاین، فیشینگ یا سکه ثامن رقم‌های مالی بسیار بالایی جابه‌جا می‌شود که ارزش ریالی آن برابر با صدها پرونده مالی در فضای فیزیکی و واقعی است و به همین دلیل در این حوزه جرایم را به 6 حوزه سیاسی، اقتصادی، امنیتی، فرهنگی واخلاقی، نظامی و اجتماعی تقسیم‌بندی می‌کنیم.
در خراسان رضوی همان طور که اشاره کردم عمده‌ترین جرایم اقتصادی و در مرحله بعدی جرایم غیراخلاقی مثل تشویش اذهان عمومی و انتشار اکاذیب و بعد از آن جرایم اجتماعی مانند قمار و شرط بندی قرار می‌گیرد؛ اما بیشترین جرمی که در حال حاضر باعث آسیب بیشتری به مردم شده است، جرایم اقتصادی است که موضوعات و مصادیق متعددی را دربرمی‌گیرد؛ مانند دسترسی به حساب‌های بانکی یا اطلاعات مالی فرد، فروش مال غیرقابل‌فروش، مال دزدی، فروش کالاهای غیرقانونی، فروش عتیقه‌جات، دریافت وجه به‌عنوان بیعانه و عودت ندادن کالا را می‌توان اشاره کرد .
رشد 85 درصدی جرایم و کشف 70 درصدی پرونده‌ها
پلیس فتا چند درصد از پرونده ها را توانسته کشف و شناسایی کند؟
پلیس فتا در خراسان رضوی تمام سعی و اهتمام خود را بر به نتیجه رساندن تمام پرونده‌ها گذاشته است، ما با رشد 85 درصدی جرایم در این حوزه مواجه بوده‌ایم و با این حال، با همین بضاعت کم تلاش کردیم شرمنده مردم نشویم؛ به‌طوری‌که 70 درصد جرایم کشف شده و 30 درصد دیگر در دست بررسی است؛ پلیس فتا این افتخار را دارد که در نظرسنجی‌هایی که از سوی مردم انجام شده است بیشترین رضایت‌مندی را دارد.
آیا این جرایم آسیب‌شناسی و سبب‌شناسی شده است؟ چه کنیم که این جرایم، آسیب کمتری به جامعه بزند؟
بسیاری از فناوری‌هایی را که چند سال قبل در فضای سایبر استفاده می‌شد، امروز منسوخ شده است، همین رشد سریع و تغییرات متنوع فناوری درا ین حوزه، این را می‌طلبد که ما خود را با این تغییرات سریع همگون کنیم تا از این فضا و رشد تغییرات عقب نیفتیم، از همین رو اگر می‌خواهیم در دنیا حرفی برای گفتن در حوزه فضای سایبری داشته باشیم حتما باید این تکنولوژی را به‌روز کنیم تا در کنار فرصت‌ها و قابلیت‌ها و امکاناتی که این فضا در اختیار بشر و جوامع انسانی قرار می‌دهد، تهدیدهای آن را بتوانیم خنثی کنیم.
بخش عمده این تهدیدها و آسیب‌ها، ریشه در ناآگاهی مردم با این فضا است و خطرات آن است، بعضی از جرایم نوظهور هستند که به‌عنوان شگردهای نوین به مرکز پلیس فتا ناجا گزارش می‌شود و از آنجا در کمیته تعیین مصادیق مجرمانه انتقال داده شده و با قانون فعلی تطبیق داده می‌شود و پس از آن جرم‌انگاری کردن جرایم نوظهور و آسیب‌شناسی آن‌ها بررسی می‌شود تا علت رخداد این قیبل جرایم مشخص شود.
پیش‌بینی شما از آینده فضا سایبری در کشور چیست؟
ما اکنون در دوران گذار هستیم، در واقع می‌خواهیم از یک جامعه سنتی به سمت جامعه‌ای مدرن حرکت کنیم همیشه مقاومت‌هایی در مقابل تغییرات و نوآوری‌ها وجود داشته، اما خیلی از افراد و سازمان‌ها چون کار یا پست‌های خود را از دست می‌دهند یا شرایط‌شان تغییر می‌کند و حتی گاهی بعضی از شغل‌ها حذف می‌شود، مقاومت در برابر این مدرن شدن خواه ناخواه به‌وجود می‌آید، استفاده از فناوری در زمان صرفه‌جویی می‌کند و دقت و صحت را بالا می‌برد، اما در این دوران گذار جامعه آسیب می‌بیند چون افراد هنوز اشراف و آگاهی کامل با این تغییرات را ندارد، اما ما مطمئن هستیم با تدابیری که اتخاذ می‌شود در سطح کلان به نحو مناسبی این دوران پر پیچ‌وتاب را طی خواهیم کرد؛ جوامعی امروزه موفق هستند که هزینه سرمایه‌گذاری در امنیتشان بالاتر از هزینه در زیرساخت‌هایشان باشد، متاسفانه ما این مسئله را در خیلی از سازمان‌ها نمی‌بینیم.
اینترنت ملی سدی بزرگ در برابر ناامنی در فضای مجازی
آیا پلیس فتا نظارتی بر کار سایت‌های خریدوفروش دارد تا از وقوع جرم از طریق این بازارهای الکترونیکی جلوگیری کند؟
به‌صورت دائم تمام سایت‌های واسطه‌گر را رصد می‌کنیم، در بحث احراز هویت افرادی که در آنجا کالایی برای فروش می‌گذارند، ما با مسؤول این سایت‌ها صحبت کردیم، محدودیت‌ها و نظام‌مندی‌هایی در سایت‌های واسطه‌گر باید رعایت شود، راهکار فنی، دستورالعمل‌ها و هماهنگی‌های قضایی را داده‌ایم و آن‌ها به اجرای این دستورالعمل‌ها مکلف هستند.
البته مهم‌ترین بحث احراز هویت است که هرکس هر چیزی را نباید برای فروش بگذارد، درست است که این سایت‌ها موضوع آزادی بیان را عنوان می‌کنند اما دلیل نمی‌شود به اسم آزادی عمل خلاف قانون و شرع انجام داد، بنابراین ابتدا هر کالایی که در این سایت‌ها به فروش برسد، باید بر اساس عرف، قانون و شرع باشد، دوم اینکه باید مجوز فروش را گرفته باشد و احراز هویت بشود تا مشکلاتی را برای خودشان و سایرین درست نکنند در غیر این صورت با مدیران این سایت‌ها برخورد قضایی صورت می‌گیرد و ما امیدواریم با راه‌اندازی اینترنت ملی هرچه بیشتر بتوانیم سدی در برابر جرایم فضای سایبری ایجاد کنیم و این هماهنگی و تعامل بین ما و این سایت‌ها بیش از پیش شود تا بتوانیم جلوی تخلفات و کلاهبرداری‌هایی که از طریق این سایت‌ها انجام می‌شود، گرفته شود.
چه توصیه‌هایی برای افرادی که از این سایت‌ها خرید می‌کنند، دارید؟
اعتقاد ما این است که تمام کاربران در فضای سایبری از اصالت کالا و قانونمند بودن آن اطمینان حاصل کنند سپس اقدام به خرید کنند. چون بعضا در این سایت‌ها کالاهایی قاچاق و مسروقه به فروش می‌رسد که البته با اقداماتی که پلیس فتا با مدیران این سایت‌ها در دست اجرا دارد: قرارا دادن سریال لپ‌تاپ و گوشی‌ها، آی‌پی حتما داخلی باشد، احراز هویت را انجام دهند و بعد کالا برای فروش گذاشته شود، از رمز دوم در تبادل پول حتما استفاده شود و سایر نکات امنیتی که از طریق کارشناسان ما در پلیس فتا بررسی شده و به این سایت‌ها رعایت آن‌ها دستور داده شده است.
28 نقطه خراسان رضوی پلیس فتا دارد
آیا پلیس فتا با کمبودی مواجه است؟
در وضعیت خوبی از لحاظ امکانات و نیروی انسانی به‌سر می‌بریم و کمبودی نداریم، ما در هیچ استانی این قابلیت را نداریم که همه مراکز آن مجهز به پلیس فتا باشد، اما مفتخریم اعلام کنیم امروز 28 نقطه این استان پلیس فتا دارد و نزدیک به 18 شهرستان ما تدبیری پلیس فتا دارند و تا آخر سال تمام تجهیزات لوجستیکی و سایبری و هوشمند در اختیار تمام این پایگاه‌ها قرار می‌گیرد و به امید خدا مردم پاسخ خود را در حوزه فضای سایبری از نزدیک‌ترین ایستگاه و مرکز فتا شهرستان خود خواهند گرفت.
پلیس فتا پلیسی دانش‌محور، جوان و پویا است و رویکردش عملیاتی است، بیشتر سعی کردیم ماموریت‌های ما ایجابی باشد و به سمت آگاه‌سازی و کارهای اجتماعی برویم، چرا که پیشگیری بهتر از درمان است.
در بخش آموزش شهروندان آیا پلیس فتا کاری انجام داده است؟
با اینکه شاید وظیفه ذاتی پلیس آموزش نباشد ولی همه تلاش خود را روی پیشگیری گذاشته‌ایم و دو مورد را در این حوزه دنبال کرده‌ایم. یکی طرح‌های پژوهشی و دیگری در حوزه پیشگیری، اگر مردم طرح و پیشنهادی داشته باشند استقبال می‌کنیم.
نیازمندی‌های ما در دفتر تحقیقات راهبردی در دفتر کلانتری سجاد مشهد موجود است و مردم می‌توانند به آنجا مراجعه کنند و اولویت‌های پژوهشی نیروی انتظامی استان در همه ابعاد مشخص است. از سه پروژه هم ما استقبال کردیم که با کسر خدمت از آقایان همراه بود. همچنین در بحث آموزش شهروندان نیز پلیس کارگاه‌های زیادی را در مدارس، فرهنگسراها، مساجد، ادارات و سازمان‌ها برگزار کرده است. مثل پروژه «کوا» که مخفف کودک و اینترنت است و با استقبال خوبی هم مواجه شد. در این طرح بدون دریافت هیچ هزینه‌ای با آموزش و پرورش همکاری کنیم و کارشناسان خود را به همراه محتوا و حتی فضا در اختیارشان قرار دهیم تا از طریق آموزش‌هایی که از همکاران ما درباره امنیت در فضای سایبری می‌بینند به دانش‌آموزان و اولیا انتقال دهند. ما به این نتیجه رسیده‌ایم فرهنگ‌سازی و آموزش باید از پایه باشد و هر گاه این برنامه اجرا شد، شاهد اتفاقات خوبی بودیم و مردم نیز استقبال کردند مانند بحث کمربند ایمنی و کلاه ایمنی.
در پایان چه توصیه و صحبتی برای مردم دارید؟
شعار سال آینده ما همگام با پلیس همراه با امنیت است. انشاءالله بتوانیم این اهداف که شایسته ایران عزیر و نظام شیعی و نظام جمهوری اسلامی است، تحقق بخشیم. نیروهایی که در پلیس فتا مشغول به خدمت شبانه‌روزی هستند در واقع شهیدان و جانبازان زنده هستند که واقعا خود و زندگیشان را وقف امنیت جامعه کرده‌اند .
در پلیس فتا بخشی داریم که مربوط به گزارشات مردمی است. هر نوع دغدغه و گلایه‌مندی و سهل‌انگاری که از سمت پلیس فتا و سایر سازمان‌ها در حوزه سایبری می‌بینند، یا پیشنهاد و نظر یا خبری از وقوع جرم در فضای سایبر مانند قاچاق، فروش مواد مخدر، تجهیزات و سلاح‌های گرم و سرد دارند، به ما گزارش کنند.
دستورالعمل پیشگیری از جرایم را تنظیم کرده و نوشته‌ایم و برای 24 سازمان استان فرستاده‌ایم از جمله سازمان بازرسی کل کشور، آموزش‌وپرورش، استانداری، شهرداری، حوزه‌های علمیه، سازمان‌های مردم نهاد و آستان قدس رضوی وظایف هر سازمان در حوزه پیشگیری یادآوری شده است که اگر این اتحاد و انسجام در تمامی این سازمان‌ها ایجاد شود قدمی بزرگ در پیشگیری از وقوع جرم و حفظ امنیت برداشته‌ایم.
