کد خبر: ۷۳۷۵۳۹
تاریخ انتشار: ۰۴ ارديبهشت ۱۳۹۸ - ۰۱:۱۶ 24 April 2019
عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی با اشاره به داده های هیدرولوژی گفت: اردیبهشت و تابستان امسال نیز بارش های رگباری فراوانی می بارد که نیازمند مدیریت صحیح و آمادگی وزارت نیرو است تا از بروز سیل در آینده جلوگیری شود.

احمد میرباقری روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا اظهار کرد: در آبان ماه سال گذشته با توجه به داده ها، باران های شدید و بروز سیل در برنامه رادیو گفت و گو پیش بینی شد، اما مسئولان به نظریه اساتید توجهی نکردند.
میر باقری در توضیح پیش بینی سیل در سال 97 ادامه داد: در این پیش بینی مشخص شد، اواخر سال به دلیل ورود جبهه های رگباری باران زا به جنوب کشور، باران های فراوانی داریم، اما مسئولان پیش بینی متخصصان را در نظر نگرفتند و گمان می کردند خشکسالی همچنان ادامه دارد.
عضو هیات علمی دانشکده عمران و منابع آب دانشگاه صنعتی خواجه نصیر تصریح کرد: توجه به پیش بینی های هواشناسی و هیدرولوژی خسارات سیل را کاهش می دهد؛ در حالی که کشور در سال های بعد نیز بارش های فراوان دارد، باید در هر زمانی آمادگی مواجهه با سیل را داشته باشد.
وی با اشاره به دلیل بروز باران های رگباری در کشور، توضیح داد: به علت چرخش و مایل بودن محور کره زمین جهت وزش بادها در کشور از غرب به شرق و شمال به جنوب است. همچنین منشاء بارندگی های کشور بخار آب دریای مدیترانه و مناطق آبی ترکیه مثل دریای مرمر و سیاه است که از غرب وارد می شود. به دلیل گستردگی زیاد بخار آب این دریاها اکثر پهنه های کشور تحت پوشش قرار می گیرند.
میر باقری افزود: همچنین به دلیل اینکه جهش وزش باد از شمال به جنوب است، بخار آب های دریای خزر بیشتر شامل ایران می شود که باعث بارندگی زیاد در مناطق شمال و ایجاد جنگل ها شده است. هوای سرد سیبری نیز در زمستان از شمال کشور و ترکمنستان وارد شده و برف شدید را در مناطق شمالی به همراه دارد.
این استاد هیدرولوژی ادامه داد: در جنوب کشور بخار آب اقیانوس اطلس، هند و خلیج فارس (با سطح وسیعی از پوشش) جبهه های هوایی گسترده را به وسعت صدها کیلومتر تشکیل می دهد. این مدل از جبهه های هوایی با نام تکتونیک یا چرخنده است که از جنوب کشور وارد می شود و در استان های جنوبی مثل بندرعباس، هرمزگان، خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد ریزش می کند.
وی در ادامه عنوان کرد: جبهه های جنوبی به دلیل حالت چرخشی در قسمتی از کوهستان های یزد، کرمان و انتهای آن به سیستان و بلوچستان ریزش می کند، اما گاهی وسعت این بارش ها به اندازه ای است که تمامی استان های کشور را به جز استان های شمالی (به دلیل وجود رشته کوه های البرز) زیر پوشش قرار داده و بارندگی های رگباری ایجاد می کند.
میرباقری تصریح کرد: باران های رگباری اخیر تلاقی دو جبهه هوایی جنوبی و غربی مدیترانه ای بود. همچنین مرکز اصلی بارندگی استان خوزستان بود که موجب بروز سیل شد.
عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر توضیح داد: کره زمین هر 30 تا 35 سال چرخش های آب و هوایی دارد و بارندگی ها تغییر می کند. اگر به 80 سال پیش برگردیم ( دهه 40 و 50) بارندگی های شدیدی در کشور وجود داشته است، اما سدهای کشور با توجه به داده های نرمال و باران کم ساخته شده و حجم مخزن آنها ظرفیت سازی لازم نشده است.
میر باقری عنوان کرد: تمامی مشخصات بارندگی اعم از تشکیل جبهه، طول و عرض جبهه، آب قابل بارش، جهت، سرعت و محل بارش توسط ناسا و سازمان هواشناسی پیش بینی می شود.

** سدها با توجه به بارندگی حداکثری ساخته شوند
وی با اشاره به سدسازی در کشور، ادامه داد: 12سد قبل انقلاب از جمله سد امیرکبیر، نه بر اساس داده های بارشی کشور بلکه براساس بارش های حداکثری احداث شده و مخازن بزرگی دارد. همان طور که مشاهده می کنیم سد امیرکبیر به ندرت سر ریز می شود و در حال حاضر نیز با وجود باران های شدید 30 درصد ظرفیت آن خالی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه رودخانه ها توسط بارندگی در طول زمان ایجاد شده اند، اظهار کرد: بنابراین سد در مسیر حوزه آبریز یک رودخانه که از خط راس تا انتهای سیستم که به تالاب ها و دریاچه ها منتهی شده، ساخته می شود. نیاز است سدهای ساخته شده ظرفیت سازی و با توجه به بارندگی های حداکثری (pmp) ساخته شود. ممکن است برای مدت طولانی مخزن سد نیز خالی باشد، اما سد چند منظوره و سیل گیر است و همچنین آب پایین دست را نیز تامین می کند.
وی ادامه داد: رودخانه دارای عرض، عمق و حریم است. هرگونه دست اندازی به حریم آنها و عدم لایروبی بستر رودخانه ها باعث بالا آمدن سطح آب و بروز سیل می شود. نیاز است رودخانه ها دیواره سازی و هر ساله لایروبی شود. همچنین در کنار آنها بر اساس ماکزیمم بارندگی که در گذشته اتفاق افتاده، ساحل سازی شود. این بارندگی های شدید در سال های آینده نیز اتفاق می افتد. بنابراین نیاز است سیل بند های خیلی بزرگ در مسیر رودخانه هایی که از شهرها عبور می کنند ساخته شود.

** دریاچه ارومیه خودبه خود احیا می شد
میر باقری عنوان کرد: بارندگی نعمت است و باید به درستی از آن استفاده شود، تا تبدیل به سیل و تخریب نشود. با توجه به دانش فنی که در کشور وجود دارد بروز سیل و ایجاد خسارات جبران ناپذیر قابل پذیرش نیست. در نتیجه باید به گونه ای مدریت شود تا همه بارندگی ذخیره و تالاب ها و دریاچه ها آبگیری شود.
این استاد دانشگاه در مورد احیای دریاچه ارومیه نیز اظهار کرد: دریاچه ارومیه در سال های گذشته نیاز به تشکیل کمیته و راهکار نداشت؛ زیرا بر اساس یافته های هیدرولوژی بارندگی های کشور تغییر می کرد و با بروز بارش های شدید دریاچه خود به خود احیا می شد. در حال حاضر ارتفاع آب 60 متر بالا آمده و تا دو سال آینده به ظرفیت کامل می رسد و حتی به سواحل پیشروی می کند.

**راهکارهای جلوگیری از سیل
میر باقری درباره راهکارهای پیشگیری از سیل توضیح داد: در کشور ما علی رغم اینکه حجم مخازن سدها باید بر اساس (PMP) طراحی شود، بر اساس (PNS) بارندگی نرمال یا کم طراحی شده است. در حالی که باید در نظر گرفته شود باران چه مقدار رواناب تولید و چه حجمی را اشغال می کند. در نتیجه نیاز است از خط و راس آبی که تولید می شود، ظرفیت سازی شود.
وی ادامه داد: زمانی که سازمان های هواشناسی جبه های هوایی را گزارش می کنند، در صورت اطمینان بارش باران اگر در مسیری سدهایی وجود دارد مقداری از آب آنها از طریق دریچه تخلیه شود و برای ورود باران های رگباری ظرفیت سازی شود.
عضو هیات علی دانشگاه خواجه نصیر تصریح کرد: در صورت عدم ظرفیت سازی، سد مثل سد کرخه سرریز می کند. زمان سر ریز سد، آب به داخل رودخانه می ریزد. در این هنگام آب باران نیز در رودخانه ایجاد سیل کرده و موجب سیل مضاعف و وضعیت نابسامان می شود.
میر باقری افزود: نیاز است در حوزه آبریز، سدها و رودخانه ها، آبخیزداری به طور کامل انجام شود. آبخیز داری و کنترل سیلاب، رسوب زدایی سدها (لایروبی حجم مرده سدها) نیز از اقدامات حائز اهمیت در جلوگیری از سیل است.
وی با اشاره به حفظ حریم رودخانه ها، ادامه داد: هر نوع ساختمانی باید در اطراف رودخانه ها تخریب و حریم آزاد سازی شود تا رودخانه ها توان عبور سیل را داشته باشند.
عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر طوسی درباره راه حل کوتاه مدت نیز اظهار کرد: امکان پیش بینی بارش باران وجود دارد. بنابراین تا قبل از وقوع بارش باید آب سدها تخلیه شود تا آب سرریز نکند. تمامی باران ها یک مولفه تصادفی دارد و ممکن است اتفاق نیفتد، اما زمانی که مسئولان متوجه وقوع بارش شدند، باید برای سد ظرفیت ایجاد کنند.
وی با اشاره به مدیریت آبخیزداری کشور گفت: در کشور ما انتهای رودخانه ها به تالاب ها، دریاچه ها و دشت ها می ریزد. به عنوان مثال انتهای رودخانه سیمینه رود و زرینه رود به دریاچه ارومیه می ریزد.
میر باقری توضیح داد: در صورت ورود آب رودخانه به دشت ها می توان برکه هایی به معنی (DIKE) ساخت. یعنی آب بندهایی را متناسب با مقدار آب بسازیم تا آب به داخل آنها ریخته شود و از این طریق سفره های آب زیر زمینی تغذیه شود. بنابراین تمامی آب باید در مخازن آب زیر زمینی و دریاچه ها ذخیره شود. همچنین دریاچه ها نیز توانایی تغذیه آب های زیر زمینی را دارند.
به اعتقاد عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی، مدیریت آب بسیار تکنیکی و تخصصی بوده که نیازمند مدیریت و تجربه صحیح است.
وی در خصوص همکاری دستگاه ها با افراد متخصص در دانشگاهها اظهار کرد: نهادهای حاکمیتی هیچ گاه به اظهار نظرهای کارشناسی دانشگاهیان توجهی نمی کنند. دانشگاهیان در صورت درخواست کمک دستگاه دریغ نکرده اند، اما تمایلی برای برطرف کردن مشکلات از راه تخصصی و علمی ندارند.
به گفته میر باقری دستگاه ها باید به صورت شخص محور و با شناخت کافی ماموریت ها را به خود اساتید بسپارند زیرا با تحویل پروژه به دانشگاه افراد شایسته انتخاب نمی شوند و انجام پروژه با وجود کانال های کور دچار آسیب می شود.
لازم به ذکر است میر باقری عضو انجمن های مهندسی عمران، ژئوفیزیک و منابع آب آمریکا، علوم و مهندسی منابع آب ایران، متخصصان محیط زیست ایران، کمیته ملی سدهای بزرگ و مهندسین عمران ایران است. همچنین او در انجام بیش از 50 پروژه تحقیقاتی در زمینه هیدرولوژی، هیدرولیک، مهندسی رودخانه و مدل های کیفی و ریاضی در انتقال آلاینده ها در منابع آب های سطحی و زیرزمینی و تحقیقات گسترده در زمینه تصفیه آب و فاضلاب و مخازن سدها به عنوان طراح و مشاور فعالیت داشته است.
از جمله این طرح ها پروژه انتقال آب مازاد زاینده رود به استان یزد، جمع آوری و انتقال و تصفیه فاضلاب شهرستان یزد و راه اندازی مرکز بین المللی همزیستی با کویر استان یزد و ... است.
میر باقری نویسنده کتاب هیدرولوژی مهندسی، طراحی تصفیه خانه های فاضلاب و مهندسی رودخانه و هیدرولیک رسوب است.

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار