استان یزد به دليل كاهش نزولات جوي و خشكساليهاي متوالي 15 سال گذشته نه تنها در سالهاي اخير با بحران كمآبي مواجه شده، بلكه از ديرباز در صدر استانهاي كمباران و خشك كشور قرار داشته است.
اين شرايط در حالي بر اين استان كويري حاكم بوده و همچنان هست كه بيش از 80 درصد از منابع آبي اين ديار صرف بخش كشاورزي ميشود ولي با وجود همين محدودیتها در تولید برخي محصولات زراعی و کشاورزی جايگاه مناسبي را در كشور به خود اختصاص داده است.
رتبه دوم توليد محصولات گلخانهاي، رتبه سوم توليد پسته و چهارم توليد انار در كشور تنها چند مورد از عملكرد بخش كشاورزي يزد است؛ استاني با اقليم شكننده كه در بسياري از جهات عملكردي به مراتب بهتر نسبت به برخي استانهاي داراي خاک كشاورزي مستعدتر و منابع آبی مناسبتر داشته است.
اما با اين وجود اين سئوال مطرح است كه عليرغم اينكه در سالهاي اخير سياستهاي خوبي در بخش كشاورزي استان براي بهرهوری بيشتر از آب با استفاده از سيستمهاي نوين آبياري و كشتهاي جايگزين در دستور كار قرار گرفته، چرا بايد يزد كه در قعر جدول بارشهاي كشور و داراي بيشترين معضلات ناشي از خشكسالي است، همچنان كشاورزي داشته باشد؟
«سید جمال سجادیپور» رییس سازمان جهادکشاورزی استان یزد در گفتوگو با خبرنگار ايسنا – منطقه يزد، به اين سئوال پاسخ ميدهد و با تاكيد بر ضرورت کشاورزی در استان کم آب یزد، اظهار ميكند: با توجه به صنعتي بودن يزد، وجود فضاي سبز حتي در اين استان كويري نيز به عنوان ریههای تنفسی، يك موضوع حياتي است كه البته بخش بزرگی از این فضای سبز نيز از طریق فعاليتهاي کشاورزی تامین شده است.
وی تغيير كاربري باغات و اراضي كشاورزي در برخي از شهرستانهاي يزد را يك معضل رو به گشترش ميخواند و ميگويد: متاسفانه نه فقط خشكسالي بلكه تغيير كاربري اراضي كشاورزي شهرستانهاي یزد، اردکان، میبد و تفت و تبديل آنها به زمينهاي مسكوني منجر به کاهش فضای سبز استان شده، در حالی که شهر به فضای سبز نیازمند است .
سجاديپور در اين باره به زمینهای کشاورزی بخشهاي زيادي از بلوار جمهوری، قاسمآباد و نعیمآباد در شهر يزد اشاره ميكند كه به مرور زمان تغيير كاربري يافته و اكنون به مناطق مسكوني تبديل شده است.
وی استفاده بيشتر از خنككنندهها در فصول گرم استان را از جمله تبعات كاهش فضاي سبز با تغيير كاربري اراضي كشاورزي ذكر و تصريح ميكند: این موضوع منجر به به حداقل رسيدن اختلاف دمای شب و روز شده و نياز به استفاده از خنككنندهها كه عمدتاً نيز با استفاده از برق و آب كار ميكنند را افزايش داده است.
وي در ادامه با اذعان به اين كه بخش كشاورزي يزد 82 درصد از منابع آبی استان را به خود اختصاص داده است، ميگويد: البته اين در حالي است كه بخش اعظمي از مجموع 922 میلیون مترمکعب آب در اختیار بخش کشاورزی استان مشتمل بر آبهای باکیفیت پایین و شوری زیاد است که بعضاً قابليت استفاده در بخش صنعت را نيز ندارد.
اين مقام مسئول با بيان اين كه از سال 84 تا 1395 در دورهاي 10 ساله ميزان آب اختصاص يافته بخش كشاورزي استان از یک میلیارد و 495 میلیون مترمکعب به 922 مترمکعب كاهش يافته است، عنوان ميكند: هر چند اين كاهش ناشی از خشکسالیها، افت سطح آب قنوات و کاهش آبدهی چاهها بوده است ولي در نظر داريم با طرحهاي تعادلبخشی این میزان به 560 میلیون مترمکعب نيز كاهش يابد.
وي در مورد كيفيت كنوني آب مصرفي بخش كشاوري استان نيز متذكر شد: ميزان شوري( EC ) 16.2 درصد از آبهاي مورد استفاده در اين بخش کمتر از سه هزار، 42 درصد شوری بین سه تا هشت هزار، 33 درصد شوری بین هشت تا 16 هزار و 8.6 درصد شوری بالای 16 هزار است که همانطور كه گفته شد حتی در بسیاری از صنایع نیز قابل استفاده نیستند.
سجاديپور با بيان اين كه در بسياري از مناطق كشور چنين آبي حتي براي كشاورزي نيز مناسب نيست، اضافه ميكند: با اين حال در استان يزد ارقام مقاوم به شوری مانند پسته، روناس و نخیلات با بهرهگيري از همین منابع آبي کشت میشوند .
وي به پديده هجوم آبهاي شور به سمت منابع آب شیرین به دليل برداشتهاي بيرويه از اين منابع اشاره ميكند و ميگويد: اين موضوع در شهرستانهاي بافق، اردکان و خاتم اتفاق افتاده به طوری که سطح آب شور در اين شهرها طي سالهاي اخير به طور قابل توجهي بالا آمده است .
به گفته وي، شهرستان بافق با شوري متوسط 11.4 در صدر شهرهاي داراي آب شور استان قرار دارد و پس از آن به ترتيب شهرستانهای اردکان، میبد، بهاباد، خاتم، صدوق، تفت، یزد، مهریز و ابرکوه در ردههاي بعدي قرار دارند.
رييس سازمان جهادكشاورزي استان در بخش ديگري از گفتوگوي خود با ايسنا – منطقه يزد، سطح زیرکشت استان يزد را تنها 0.34 درصد از اراضی کل کشور ذكر و تاكيد ميكند: استان يزد حتی 0.5 درصد از اراضی کل کشور را نیز در بخش کشاورزی به خود اختصاص نداده است و اگر همين محدود سطح كشاورزی نیز در استان نباشد، قطعاً با وجود صنایع مختلفی که دارد نمیتواند در آينده دوام بیاورد .
وي به اختصاص 2.3 درصد باغات کشور به استان يزد نيز اشاره ميكند و ميگويد: پرداختن به باغبانی نسبت به زراعت در یزد به صرفهتر است چرا که یزد در حوزه تولید زراعی در رده بیست و ششم و در تولیدات باغبانی در جایگاه شانزدهم کشور قرار دارد كه البته به لحاظ تولیدات باغبانی با استفاده از منابع شور، اين جايگاه به رتبه نهم كشور نيز ارتقاء مييابد.
سجادي اظهار ميكند: استان يزد در سال 91 به ازای هر مترمکعب آب، یک کیلوگرم تولید كشاورزي داشته است كه تا افق 1404 اين ميزان بايد به ازای هر مترمکعب آب مصرفی به تولید 2.4 کیلوگرم محصول منجر شود.
وي با بيان اين كه استان يزد براساس آمارهاي موجود از سال 1391 در بخشهای باغبانی، زراعت، کشت گلخانهای و محصولات دامی به ترتیب 164 هزار، 418 هزار، 345 هزار و 291 هزار تن توليدات داشته است، ميگويد: تولیدات حوزه باغداری يزد در افق 1404 در حین حفظ سطح زیرکشت بايد به 300 هزار تن و تولید محصولات زراعی به رغم کاهش 200 تا 600 هکتاری سطح زیر کشت بايد به 530 هزار تن محصول برسد .
به گفته وي، بر طبق اين سياست در حوزه کشت گلخانهاي و محصولات دامداری نیز بايد به ترتیب شاهد تولید 870 هزار و 490 هزار تن محصول در استان باشيم.
با اشاره به رویکرد متفاوت کشت متراکم در حوزه کشاورزی استان نيز اشاره و اظهار ميكند: کشت متراکم یا گلخانهای و تغییر در الگوی کشت با استفاده از کشتهای کمآبخواهی مانند زعفران و زیره، رویکرد متفاوتی در حوزه کشاورزی استان بوده که علاوه بر استفاده به صرفه در آب به تولیدات بیشتری منجر شده است .
وی اهمیت توجه به آبهاي مجازی در استان را هم يادآور ميشود و به خبرنگار ايسنا ميگويد: سرمایهگذاری در حوزه دام و طیور نسبت به وضعیت آب استان متناسب است به شرطی که سرمایهگذاری در این حوزه با استفاده از آب مجازی و وارد کردن نهادههای مورد نیاز تولیدی دام و طیور به نفع استان صورت گیرد .
سجاديپور در پايان با اشاره به واردات 750 هزار تن نهاده دامی معادل 825 میلیون مترمکعب آب مجازی به استان در سال 94، تاكيد ميكند: اين ميزان در سال 95 به 1100 تن نهاده كه معادل 1.2 میلیارد میلیون مترمکعب آب مجازی بوده، افزايش يافته است.