استان قزوین کمتر از یک درصد از خاک ایران را به خود اختصاص داده است اما در همین کمتر از یک درصدش بیشتر از اصفهان و کرمان که مجموعا 30 درصد از خاک ایران را به خود اختصاص دادهاند آثار تاریخی ثبت شده در خود نهفته دارد.
استان قزوین با ثبت بیش از 1200 اثر تاریخی از این نظر رتبه اول کشور را دارد؛ اما این همه مزیت گردشگری قزوین نیست چرا که استان دربردارنده اقالیم متعدد جغرافیایی، عوارض طبیعی زیبا و گونههای جانوری نادری است که در سراسر این خطه پراکندهاند.
جاذبههای طبیعی قزوین از دیگر اختصاصات و امتیازات این ناحیه است که بیرون از استان علاقمندان بیشتری دارد و در عوض قزوینیها، جنگلهای شمال، کوهستانهای غرب و کویرهای نواحی مرکزی کشور را بر جاذبههای طبیعی خود ترجیح میدهند.
با این حال با فرض براطلاع نداشتن قزوینیها از ثروت طبیعی خود در ادامه این گزارش به صورت اجمالی و کلی بخشی از درجه یک ترین جاذبههای طبیعی استان معرفی می شود.
قزوین میزبان هندوستان ایران
طارم به منطقه وسیعی اطلاق می شود که در میان سه استان قزوین، زنجان و گیلان محصور است، با این حال بخش اعظمی از منطقه وسیع طارم یعنی طارم سفلی در استان قزوین واقع شده است.
جغرافینویسان حدود طارم را شمال غربی استان قزوین فعلی ذکر کردهاند که یقینا با در نظر گرفتن این حدود وسعت آن از بخش طارم فعلی که نوعی مرزبندی اعتباری است بسیار وسیع تر بوده و حتی کتب تاریخی متعددی چون «تاریخ جهانگشا» شهر قزوین را نیز جزئی از جغرافیای «طارمات» ذکر کردهاند.
مزرعه ذرت طارم
طارم با برخورداری از تنها جنگل طبیعی استان، آب و هوایی استوایی، پوشش گیاهی و تنوع زیستی بالا و البته معابد اسرار آمیز و محوطههای باستانی کشف نشده با عنوان گردشگری «هندوستان ایران» شناخته میشود.
نکته جالب دیگر در رابطه با طارم این است این سرزمین، پرآب ترین بخش استان قزوین است چنانکه در سفر به این ناحیه به کرات با زلال ترین و گوارا ترین چشمههای آب معدنی و نهرهای متعددی مواجه خواهید شد.
«سیردان»، «نیارک»، «ماهین»، «سنگان» و «کلج» مهم ترین و زیباترین شهرها و روستاهای طارم سفلی محسوب میشوند به ویژه نیارک که مجموعهای از خانههای شیک ویلایی است.
آبشار ماهین طارم
گذشته از بافت روستاها، مسافران میتوانند از عوارض طبیعی طارم نیز بهرمند شوند آب چشمه «کسنبغین» که در درمان سنگ کلیه تاثیرات خارق العاده ای دارد، شعبات سفید رود، جنگلهای انبوه و باغات درهم پیچیده زیتون، انار، گردو، بادام، زردآلو و... از جمله اصلی ترین جاذبههای گردشگری طارم است.
پلنگ طارم نماد طبیعت ایران
یکی از ویژگیهای جهانی طارم در زمینه جاذبههای طبیعی تنوع زیستی این منطقه و زندگی «پلنگ طارم» در آن است.
پلنگ طارم گونه ای نادر از پلنگ ایرانی است که در درجه اول در جنگلهای این ناحیه زندگی میکند و به صورت مقطعی به جنگلهای حاشیه ای مهاجرت میکند. پلنگ طارم جانوری گوشه گیر و بی آزار است که معمولا برای دیدن آنها باید به عمق جنگلهای بکر طارم نفوذ کرد.
هر چند که این جانور جز گونههای مهاجم محسوب میشود اما تاکنون گزارشی از حمله این حیوان به بومیان و مسافران ارائه نشده است با این حال دیدن پلنگ طارم از دور و با دوربین بهتر از رویت آن از نزدیک است.
داروخانه ای عظیم در دل خاک
به تدریج پس از طی نخستین روزهای فروردین جوانههای گیاهان دارویی در سراسر طارم نمایان میشود، تنها کافی است این داروها را بشناسید تا به داروخانهای عظیم و بدون عوارض دسترسی داشته باشید که به صورت خدادادی از دل زمین رویده است.
معروف است که در خاک طارم علف هرز وجود ندارد و هر چه می روید نظیر «بابوبه»، «گل سرخ»، «گل زرد»، «آویشن»، «نعناع کوهی»، «گل گاوزبان»، «گزنه»، «چیریش» و سایر مواردی از این دست گیاهانی است دارویی، طارم از این نظر بی نظیرترین منطقه استان و یکی از نادرترین مناطق کشور محسوب می شود.
اما آبشار «ماهین» یکی دیگر از جاذبههای زیبای گردشگری در طارم سفلی است این آبشار در شمال روستای ماهین قرار گرفته است و با نام «دربند» نیز شناخته میشود.
ارتفاع آبشار در حدود ۳۰ متر است و از میان صخره های عظیم به پایین میریزد، این آبشار از طریق جاده ارتباطی لوشان به سیردان و سپس جاده خاکی ارتباطی روستایی به «شولومه»، «چوبه»، «دیزجین»، «مقانک» و سپس ماهین قابل دسترسی است.
راه دسترسی به منطقه طارم سفلی نیز از اتوبان قزوین رشت و جاده لوشان است ضمن اینکه از تهران نیز میتوان از طریق اتوبان تهران- کرج و قزوین و پس از آن از طریق اتوبان قزوی- زنجان به طارم رسید.
طالقان سرزمین شیر و عسل
برعکس مناطق متعدد طارم که با روستاهای بعضا کم جمعیتی مواجه میشویم منطقه «طالقان» در جنوب شرقی استان میزبان روستاهای آبادی است که شور زندگی در همه آنها موج میزند.
طالقان نیز مانند طارم در میان سه استان کشور محصور است استانهای البرز، قزوین و مازندران با قزوین نیز میزبان بخشهایی از طالقان تاریخی است، سد معروف طالقان و البته «شاه البرز» از جمله مهمترین و زیباترین جاذبههای گردشگری طبیعی این منطقه است.
در این بین شاه البرز، نام رشتهکوه و قلهای در البرز به ارتفاع حدود ۴۲۰۰ متر است، این رشتهکوه مرز طبیعی استانهای البرز و قزوین را تشکیل میدهد و دامنه جنوبی آن به طالقان و دامنه شمالی آن به دره الموت از استان قزوین مشرف است.
بهترین سوغات طالقان عسل ولبنیات است، ازغداهای محلی نیز میتوان به «نان محلی»، «آش ترش»، «بلغوربرنج»، «آش ارزن» و «آش تلي» اشاره کرد، این سوغاتها را میتوان در تمام روستاهای طالقان یافت اما از این میان طالقان یکی از مرغوبترین انواع عسل و حجم بالایی از شیر را تولید میکند.
طالقان از طریق دو جاده به آزاد راه تهران-کرج متصل میشود که جاده اول از نیروگاه شهید رجایی بعد از آبیک و جاده دوم نیز بین آبیک و قزوین از آزادراه منشعب شده از طریق روستاهای پایین طالقان به میان طالقان میرسد.
الموت موزه تاریخ و طبیعت
آبادترین و پرامکانات ترین روستاهای استان قزوین را باید در منقطه الموت جستجو کرد، روستاهایی که در کنار جاذبههای طبیعی چون چشمه ها، رودها و کوههای سرسبز از بافتهای زیبایی نیز برخوردار هستند.
الموت
هر چند الموت را غالبا با قلعه تاریخی «حسن صباح» که در آستانه ثبت جهانی نیز قراردارد می شناسیم اما باید دانست که الموت به جز قلعه تاریخی خود صاحب دهها جاذبه طبیعی و گردشگری دیگر نیز هست.
در این بین روستای «آتان» در میان همه قصبات الموت زیباترین روستا و یکی از خارق العاده ترین روستاهای سراسر کشور است.
روستای آتان
این روستا در دامنه کوه «هودگان» قرار دارد، بافت ساختمانی این روستا پلکانی و شبیه روستای ماسوله است، بدین ترتیب که حیاط هر خانه بر روی سقف خانه پایینی قرار دارد، به دلیل همین ویژگی آتان به «ماسوله قزوین» معروف است.
پس از روستای آتان میتوان به منطقه «زرشک و کامان» اشاره کرد، منطقه نمونه گردشگری که با وسعت تقریبی 10 الی 20 مترمربع در 20 كیلومتری شمال شهر قزوین قرار دارد، این منطقه در دامنه كوه «كافر میدان» واقع شده و به همین جهت دارای چشماندازهای زیبا و آب و هوای مناسب است، از امکانات گردشگری این منطقه تلهکابین زرشک و کامان است که ظرفیت جابجایی هزار و 250 نفر در ساعت را دارد.
روستای آتان
با این حال تله کابین تنها جاذبه گردشگری زرشک نیست بلکه در کنار آن و حتی مقدم بر آن باید از دومین دریاچه الموت نیز یاد کرد که در حوالی این روستا قرار دارد.
دریاچه «دریابک» یا «دلاوک» در شمال شرقی روستای زرشک و در فاصله ۲ کیلومتری از آن واقع شده است، این منطقه دارای آب و هوای سرد کوهستانی است که تابستانها خنک و زمستانها سرد و پوشیده از برف است؛ ارتفاع دریاچه از سطح دریا ۲۰۶۴ است، دریاچه شکلی شبیه به بیضی دارد و طول آن در حدود ۲۵۰ متر و عرض آن ۱۱۰ متر است.
این منطقه که از جاذبههای طبیعی و گردشگری بسیاری برخوردار است در حدود ۱۷ کیلومتری شهر قزوین قرار دارد.
معلم کلایه خلاصه الموت
در یک کلمه معنای زیبایی و لذت سفر به الموت بدون سر زدن به «معلم کلایه» ناقص خواهد بود چرا که بخش اعظمی از زیباترین و خارق العادهترین جاذبههای طبیعی الموت پیرامون این شهر واقع است.
از این میان روستاي «اندج» از توابع بخش رودبار الموت شهرستان قزوين از دیگر روستاهای بهشت گونه منطقه الموت است که در 15 کيلومتري شهر معلم کلايه و در 80 کيلومتري قزوين قرار دارد.
روستای اندج
نکته جالب در مورد این روستا بافت آن و سرسبزی این مکان است چنانکه مسافران میتوانند با پیمودن مسافت 80 کیلومتری و بدون مراجعه به استان های گیلان و مازندران براحتی با هزینه و زمانی کمتر طبیعت و روستایی مشابه طبیعت استانهای شمالی را تجربه کنند.
همچنین ﺁﺑﺸﺎﺭ «ﮔﺮﻣﺎﺭﻭﺩ» ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ۳۰ ﻛﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ ﺷﻬﺮ ﻣﻌﻠﻢ ﻛﻼﯾﻪ ﻭ ۱۳۰ ﻛﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ ﺷﻬﺮ ﻗﺰﻭﯾﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ؛ ﮔﺮﻣﺎ ﺭﻭﺩ ﯾﺎ «ﮔﺮﻣﺎﺏ ﺭﻭﺩ»، ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺍﻟﻤﻮﺕ ﺍﺳﺖ، ﻣﻨﺸﺄ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺩ، ﻛﻮﻩ ﻫﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ «ﺍﻭﺍﺗﺮ»، «ﺍﺯﺍﺗﺮ» ﻭ«ﺩﯾﻨﻪ ﺭﻭﺩ» ﺍﺳﺖ.
آبشار «ورچر» که در نزدیکی روستای «رزجرد» واقع شده یکی دیگر از آبشارهای زیبای الموت است، این آبشار به طور دقیق در ۶ کیلومتری شرق روستای رزجرد قرار دارد.
ارتفاع این آبشار به بیش از ۳۰ متر میرسد و محصور شدن آن در بین صخرههای عظیم، شکوه و زیبایی خاصی به این آبشار بخشیده است؛ برای رسیدن به این آبشار باید پس از طی 800 متر از ورودی جنوب غربی روستای رزجرد (خیابان ولی عصر) در مسیر جاده الموت به سمت فرعی خاکی امامزاده ابراهیم(ع) حرکت کنیم.
آوج سرزمین کوه و غار
آوج مرتفع ترین، سردترین و کوهستانیترین شهرستان قزوین است و برهمین اساس این شهرستان مرکز رودهای دائمی، غارهای کهن و جالبتر آنکه چشمههای آبگرم و معدنی متعددی است، از این رو آوج یکی از ثروتمندترین و برخوردارترین شهرستانهای ایران است.
البته باید جاذبههای بی شمار و ارزشمند تاریخی و قومی را هم به مجموع جاذبههای گردشگری آوج اضافه کرد ولی از این میان بیش از هر چیز نام آوج با نام زیباترین کوهستانها، چشمهها و اسرارآمیزترین غارهای ایران گره خورده است؛ غارهایی که هم از نظر زمین شناسی متعلق به نخسیتن دورههای زمین شناسی هستند و هم از نظر تمدن حاوی تمدنهای ماقبل تاریخی بودهاند.
آوج
از میان همه جاذبههای گردشگری آوج آبگرم معدنی شهر آبگرم، «چشمه علی» در روستای «ارتش آباد»، درخت کهنسال روستای «پروان»، آبشار «شاه دره» آوج، آبشار روستای «منصور»، کوه بلند «آق داغ»، طبیعت روستای «مشانه»، روستاهای دیدنی «کامشکان»، روستای دیدنی «خروز دره»، «اسماعیلآباد»، «نیریج»، «شهیدآباد»، «قهوج»، «هرائین»، «قرخ بلاغ»، «امامزاده علاالدین» و «چنگوره» مهم ترین و زیباترین آنها محسوب میشوند.
قلعه کرد، غاری با 5/2 میلیون سال قدمت
غار «قلعه کِرد» از نظر زمین شناسان متعلق به دوران سوم زمین شناسی بوده و جز غارهایی است که کمتر مورد توجه غارنوردان قرار گرفته است.
برای اینکه بدانیم تعلق این غار به دوران سوم زمین شناسی به چه معناست، باید بگوئیم که این غار در ابتدای دوران دوره زمین شناسی«کواترنری» یعنی دو و نیم میلیون سال پیش و همزمان با انسانهای اولیه و اواخر عصر اولین یخبندان اولیه زمین به وجود آمده است، ضمن اینکه در زمان شکل گیری این غار بسیاری از کشورهای اروپایی و امریکایی هنوز زیرآب های اقیانوس قرار داشتند.
غار قلعه کرد
از این نظر غار قلعه کرد یکی از بیبدیلترین ثروتهای زمین شناختی و گردشگری ایران محسوب میشود اما برعکس تهرانیها این غار چندان برای قزوینیها شناخته شده نیست، این غار در بیرون از محوطه روستا قلعه کرد قرار دارد.
غار دو دهانه اصلی دارد که اولی بزرگتر و حدود ۵ متر و دهانه دوم نیز ا متر ارتفاع دارد، در ورودی اولین دهلیز آن آبشار کوچک و بسیار زیبایی قراردارد و پس از آن گودالی بزرگ با برخورد آب به کف غار ایجاد شده است.
تالار اصلی غار به دهلیزها و شاخههای فرعی منتهی گردیده که خود شاهکاری از طبیعت است و آویزههای آهکی بعضی از قسمتها از سقف تا کف غار کشیده شده است.
گزارشات غارنوردان در بازدید از این غار از وجود حوضچههای کوچک آب در کف غار و سنگهای آهکی خبر میدهد، از جذابیتهای دیگر غار نگارههای دیواری تاریخی است که خبر از سکونت انسانهای اولیه در این غار میدهد.
برای دسترسی به غار قلعه کرد باید در جاده قزوین به همدان، دو راهی آبگرم به سمت غرب حصار ولیعصر، روستای قلعه کرد، یک و نیم کیلومتری جنوب غربی روستای قلعه کرد حرکت کرد، فاصله این غار تا شهر آبگرم ۴۵ کیلومتر و تا شهر قزوین ۱۴۰ کیلومتر است.
همچنین در شمال شرق شهر آبگرم و در ارتفاع هزار و 600 متری از سطح آبهای آزاد، دو دهانه غار دیگر وجود دارند که به غارهای «عباس آباد» معروف هستند.
غارهای عباس آباد به پرتگاه ها، چاه ها و دهلیزهای متعددی منتهی میشوند که پیمودن عمق آنها توصیه نمیشود؛ نکته جالب در مورد غارهای عباس آباد این است که این غارها نیز مانند غار قلعه کرد از نظر انسان شناسی نیز زیستگاه انسانهای ماقبل تاریخ بوده است.
بوئین زهرا تنها منطقه کویری استان قزوین است که ساخت آن مشابه کویرهای قسمتهای مرکزی فلات ایران است و می توان در آن به راحتی به رصد آسمان و مشاهده وقایع نجومی پرداخت.
طارم
ضمن اینکه منطقه قاقازان و تاکستان نیز هر یک در جای خود دربردارنده صدها روستا، چشمه، رود و کوههای زیباست که شرح هر یک از آنها فراتر از این حد است اما به طور کلی ساختار جاذبه های طبیعی در این نواحی تابع الگوی الموت، طارم، آوج و طالقان است.
مهجوریت جاذبههای طبیعی قزوین برای قزوینیها
استان قزوین طی سالی که گذشت با رشد 40 درصدی گردشگرانی مواجه شد که بیشتر به جای گردشگران قزوین، مسافران عبوری از قزوین بودند با این حال و علی رغم رشد مراجعه به جاذبههای طبیعی استان، کماکان رغبت چندانی در مردم شهر قزوین برای بازدید از جاذبههای طبیعی این خطه وجود ندارد.
این در حالی است که قزوینیها میتوانند به راحتی و با صرف کمترین هزینه و زمان به جاذبههایی چه بسا زیباتر از جاذبههای استانهای شمالی و غربی کشور در استان خود دسترسی داشته باشند اما با وجود این مزیت بومی، کماکان جاذبههای طبیعی قزوین بیشتر از سوی سایر هموطنان مورد استقبال قرار می گیرد.
با این حال سال جدید را با امید ارتقای فرهنگ گردشگری در استان و به ویژه شهر قزوین آغاز میکنیم و امیدواریم که تا سال آینده از مهجوریت و گمنامی جاذبههای بی نظیر گردشگری استان کاسته شود.