علیرضا تهرانی فر:: کمبود آب در استان ایلام و کل کشور زیر سایه مدیریت ناکارآمد آب طی سالهای گذشته و خشکسالی های متعدد در حال تبدیل شدن به یک بحران است.
هر زمان میزان آب در دسترس از هزار مترمکعب کاهش پیدا کند، وارد مرحله جدی بحران آبی می‌شویم. هم اکنون نزدیک ۳۵ میلیون نفر از ایرانیان در جایی زندگی می‌کنند که کمتر از هزار مترمکعب در سال آب در اختیار دارند و جمعیت قابل توجهی از استان های کشور نیز در مرز هزار مترمکعب قرار دارند.
منابع آب زیرزمینی و سطحی ایران به پایین ترین حد خود طی پنجاه سال گذشته رسیده اند. دولت باید به سرعت هر نوع توسعه ای که منجر به استفاده بیشتر از آب در حوزه صنعتی و کشاورزی می‌شود را متوقف کند. تنها اولویت باید تامین آب شرب و سپس تامین حق آبه محیط زیستی باشد.
حکمرانی اشتباه آب در ایران باعث شده است دولت ها برنامه ای بلندمدت و مشخص برای مدیریت آب نداشته باشند. مدیریت آب های سطحی بسیار ناکارآمد است و استفاده بیش از حد از آب های زیرزمینی با حفر چاه های متعدد مجاز و غیر مجاز باعث شده بخش زیادی از آب سفره های زیرزمینی عملا برای صادرات محصولات کشاورزی هدر برود.
مقدار صادرات محصولات کشاورزی از سال ۹۰ به میزان ۳.۷ میلیون تن به ۸.۷ میلیون تن در سال ۱۴۰۰رسیده است، در حالیکه درآمد از ۵.۹ میلیارد دلار در سال ۹٠ به ۵.۳ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ کاهش داشته که از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ هدررفت منابع یک فاجعه است.
افت ارزش صادراتی این اقلام طی ده سال همراه با هدر رفت خاک و آب در حالی است که قیمتهای جهانی در این مدت مسیر افول نداشته است!
کاشت محصولات کشاورزی که نیاز به آب زیادی دارند در کنار بارگزاری بیش از حد ظرفیت از چاه های آب موجب شده امروز بحران آب بیش از هر زمان دیگر به کشور نزدیک باشد.
سال 1399، به میزان آب شرب مصرفی ۳۳ میلیون ایرانی هدر رفت آب داشته ابم، بیش از 1 میلیارد و 131 میلیون متر مکعب از 8 میلیارد و 379 میلیون متر مکعب آب شرب تصفیه شده در قالب هدر رفت ظاهری به دست مصرف کننده نهایی نرسیده است.
در سال 1400، میزان مصرف آب در بخش کشاورزی کشور، 82 میلیارد مترمکعب آب بوده که این رقم باتوجه به میزان ضایعات زنجیره تامین در بخش کشاورزی نشان از هدررفت 23 میلیارد مترمکعب آب در این بخش می‌دهد.
باور نکردنی است، به اندازه مصرف آب شرب ۱۷ میلیون ایرانی هر سال هدر رفت آب فقط در بخش کشاورزی داریم. میزان هدر رفت آب در ایران ۳ برابر میانگین جهانی و ۱۷ برابر کشورهای پر بارش اروپایی است!
این آمارها تنها اعداد ساده ای نیستند بلکه نشان دهنده میزان مدیریت غلط ما در آب است! آن هم در کشوری که مشکل جدی کمبود آب دارد.
اکنون زمان آن است که برای ده سال آینده این کشور فکری شود و در حکمرانی آب تجدید نظر کنیم، فردا دیگر دیر است.
مهاجرت ها اقلیمی طی سال های آینده از مناطق کم آب به مناطقی که دارای آب هستند موجب فروپاشی مناطق دارای آب کافی می شوند و انواع بحران و تنش های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را در پی خواهند داشت.
دولت بایستی در سریعترین زمان ممکن برداشت بیش از حد مجاز آب از چاه ها را متوقف کند، صنایع آب محور ،سریعا متوقف شوند و کشور را به سمت ایجاد کسب و کارها و صنایعی ببرد که نیاز زیادی به آب ندارند.
در بحث کاشت محصولات کشاورزی باید از کاشت محصولات کشاورزی که آب محور هستند و مبتنی بر آب می باشند جلوگیری بعمل آورد و با مدیریت علمی و اجرای طرح های کارآمد آبیاری از هدر رفت آب در این بخش جلوگیری کند.
دولت با برنامه ریزی درست در آبخوان ها بجای ایجاد سدهای متعدد که هزینه زیادی در این شرایط دارند، می تواند با آبخوانداری به سمت احیا منابع آبی و خاکی و تقویت سفرهای زیر زمینی بپردازد.
همچنین با شبکه سازی و کنترل آب باران و جمع آوری و ذخیره سازی آب های سطحی در بلند مدت می تواند کشور را از بحران دور کند. بخش زیادی از آب در شبکه شهری به دلیل فرسوده بودن لوله های انتقال آب و نشت آن هدر می روند با تعویض و بازسازی شبکه آب شهری و روستایی از نشت بی مورد و هدر رفتن آب در این بخش باید جلوگیری کند
در کنار این برنامه ریزی های بلندمدت حاکمیت برای فرهنگ سازی و نهادینه کردن رعایت الگوهای مصرف آب توسط شهروندان تلاش کند زیرا بخشی از آب نیز به دلیل مصرف بیش از حد نیاز توسط شهروندان هدر می رود.
اگر فردای ایران برای حاکمیت اهمیت دارد از همین امروز باید در حکمرانی آب تجدیدنظر کند! در کنار تجدید نظر حاکمیت ،شهروندان ایرانی نیز باید در مصرف و حفظ این منابع طبیعی کشور اهتمام بیشتری به خرج بدهند. /م
منبع : ایلام امروز
