به دلیل دربرگیری بیماری دیابت در مازندران، درمانگاه دیابت در چندین مرکز درمانی و بیمارستانی در شهرستان ساری ایجاد شد که در همین ارتباط با پرستور کریمی علی‌آبادی پزشک متخصص داخلی، که در درمانگاه دیابت بیمارستان امام خمینی ساری و بیمارستان قلب فاطمه‌‌زهرا مشغول فعالیت است، گفت‌وگو کردیم.
ابتدا درباره ضرورت ایجاد درمانگاه دیابت در شهرستان ساری توضیح دهید.
کریمی: دیابت بیماری مزمن با درگیری همه ارگان‌هاست و هیچ جای بدن از درگیری با این بیماری در امان نیست و همیشه با مریض همراه خواهد بود.
دیابت بیماری کنترل‌شدنی است، درمان قطعی در حال حاضر انجام نمی‌شود، علت اصلی کوری، دیالیز، قطع اندام، سکته قلبی و مغزی بیماری دیابت بوده و کنترل این بیماری در کاهش مرگ و میر بسیار اثرگذار است.
بیماری دیابت هزینه بسیار سنگینی به بخش بهداشتی درمانی کشور وارد کرده، به عنوان نمونه دولت برای درمان بیماری دیالیزی هزینه سنگینی پرداخت می‌کند که با کنترل بیماری از صرف بسیاری از هزینه‌ها جلوگیری می‌شود.
درباره درمانگاه دیابت که در مرکز استان ایجاد شد، توضیح بفرمایید.
کریمی: درمانگاه دیابت در بخش‌های مختلف پیشگری، مشاوره روانپزشکی، بخش تغذیه و حتی ارجاع به فوق تخصص به بیماران تحت درمان مشاوره می‌دهد.
بیمارانی دیابتی که عوارض جراحی عروقی پیدا کرده‌اند، در این مرکز ویزیت شده و به مراکز اصلی درمانی در استان معرفی می‌شوند.
از دیگر متخصصانی که با این مرکز همکاری می‌کنند، متخصصان ارتوپد هستند که در صورت افزایش عارضه دیابت بیماران به این پزشکان ارجاع داده می‌شوند.
این مرکز به عنوان خط دوم بعد از مراکز بهداشتی درمانی در اختیار بیماران دیابتی است تا عوارض این بیماری را در مرکز استان کاهش داده و حتی مراجعاتی از خارج از شهرستان ساری نیز به این مرکز می‌شود.
یکی از مزیت‌های خوب این مرکز، برقراری ارتباط مستقیم با بیماران دیابتی است به این دلیل که پرسنل این مرکز، بیماران را جزو خانواده خود می‌دانند و به نوعی با این افراد زندگی می‌کنند.
برای هر بیمار دیابتی 10 تا 15 دقیقه وقت گذاشته می‌شود تا بتوانیم موارد مورد نیاز که همان خودمراقبتی است را به بیمار تذکر داده و آزمایشات مرتبط و دوره‌ای برای این بیماران نیز در نظر گرفته می‌شود که باید به صورت هر سه ماه یکبار انجام شود.
در بخش معاینات اضافه‌تر چه اقداماتی انجام می‌شود؟
کریمی: معاینه چشم یکی از موارد جدی است که در بیماری دیابت باید به آن توجه شود، معاینه چشم به صورت سالانه و معاینه قلب نیز به صورت روتین در برنامه کاری قرار دارد.
فارس: معاینه چشم در کدام مرکز انجام می‌شود؟
کریمی: معاینه چشم در مرکز درمانی بوعلی ساری انجام شده و فرم ارجاع ویژه در طرح دیابت شهری نیز تهیه شده و برای بیمارانی که نیاز به تست قلب هست، دستور ارجاع صادر و درمان در مرکز درمانی قلب پیگیری می‌شود.
با توجه به اینکه معاینه چشم در بیمارستان بوعلی در شیفت عصر هم فعال شد، بیماران برای دریافت خدمات چشمی در ارتباط با دیابت با کمترین مشکل از این نظر مواجه هستند.
چه تعداد بیمار در مرکز درمانی دیابت در بیمارستان امام خمینی(ره) ساری تحت درمان هستند؟
کریمی: حدود 4 هزار نفر در این مرکز تحت درمان هستند که اطلاعات آنها ثبت شده است که تعدادی از بیماران به صورت مرتب برای درمان به این مرکز مراجعه کرده و بیشتر بیماران منظم هستند.
این پرونده‌ها از سال 75 جمع شد، از تیر 93 کنترل فاز دیابت شهری توسط همکاران بهداشتی شروع شد و اطلاعات بیماران به صورت الکترونیکی ثبت می‌شود و در مرکز درمانی امام خمینی بیماران دیابتی به صورت رایگان معاینه می‌شوند.
چه آموزش‌هایی برای بیماران دیابتی در این مرکز انجام می‌شود؟
کریمی: خدمات آموزش مصرف انسولین، آموزش مصرف دارو، کار با دستگاه گلوگومتر و هر مشکلی که بیماران دیابتی با آن مواجه است در شیفت صبح در این مرکز انجام می‌شود.
به بسیاری از بیمارانی که دستگاه کنترل قند را خریداری می‌کنند، آموزش داده می‌شوند و حتی بیماران دیگر مراکز نیز برای دریافت آموزش به مرکز دیابت بیمارستان امام خمینی ساری ارجاع داده می‌شوند.
آموزش به بیماران چگونه انجام می‌شود؟
کریمی: آموزش‌ها به صورت چهره به چهره و فردی انجام شده و برنامه‌ریزی آموزشی به صورت مرتبط نخستین شنبه هر ماه برای بیماران دیابتی انجام می‌شود.
این کلاس آموزش گاهی با حضور متخصصان و نیز برخی موارد هم با حضور پزشکان عمومی و دست‌اندرکاران حوزه درمان دیابت انجام می‌شود.
خدمات روانپزشکی و ارائه مشاوره تغذیه از اقدامات اساسی است که در این مرکز انجام می‌شود تا زمینه کنترل دیابت فراهم شود.
آیا بیماری دیابت در استان روندی رو به رشد دارد؟
کریمی: دیابت بستگی به شیوه زندگی افراد دارد، شیوه زندگی در حال حاضر بسیار ناسالم شده، عدم تحرک مناسب، استفاده از غذاهای آماده در برخی موارد هم ناسالم زمینه اصلی دیابت را ایجاد می‌کند.
از طرفی دیگر تشخیص و نیز پیگیری برای شناسایی افراد دیابتی در حال افزایش است که به عنوان نمونه طرح غربالگری دیابت شهری از مواردی است که می‌تواند به شناسایی افراد دیابتی کمک کند.
غربالگری در مراکز روستایی نیز در حال انجام است که این موضوع کمک می‌کند که افرادی که نیاز به درمان وسیع‌تر دارند، سریع‌تر مراجعه کنند.
چه مواقع بیماری دیابتی نیاز به دیالیز دارد؟
کریمی: بیماری دیابتی که قندش کنترل نشود، کنترل مناسب فشار خون نداشته باشد، رژیم نامناسب غذایی و نیز عدم همکاری برای پیگیری درمان بیمار دیابتی را به سمت دیالیز سوق می‌دهد.
سیر نارسایی کلیه بین 5 تا 10 سال پس از بیماری دیابت شروع شده، در مرحله اولیه دفع پروتئین در فاز اول شروع می‌شود، اگر بیمار همکاری مناسب و به موقع انجام دهد، عوارض دیابت کنترل می‌شود.
درمان انسولین بهترین شیوه برای بیماران دیابتی است و یکی از اقدامات خوبی بوده که بیماران دیابتی می‌توانند با تشخیص پزشک برای جلوگیری از دیالیزی شدن پیگیری کنند.
از طرفی مراقبت و ارتباط منظم با پزشک در جلوگیری از عوارض شدید دیابت موثر است، بیماری را می‌شناسم که 30 سال دچار بیماری دیابت بوده، ولی هنوز دچار عوارض جدی دیابت نشده است.
افراد چگونه احساس کنند که دیابت دارند؟
کریمی: دیابت در ابتدا علامت ندارد، ولی علائم اصلی آن پرنوشی، پرادراری و پرخوری است.
وقتی فرد دچار دیابت شد، آب زیاد می‌خورد، ادرارش زیاد شده و همچنین اشتها به غذا دارد، ولی وزن زیادی نمی‌گیرد، مریض لاغر شده و این لاغر خوب نیست و هر فردی که این علائم را دارد باید به پزشک مراجعه کند.
البته ذکر این نکته نیز ضروری است، افرادی که زمینه خانوادگی داشته و همچنین افراد چاق، افرادی که سابقه دیابت بارداری داشته و خانم‌هایی که تولد فرزند با وزن بالا دارند باید برای تست دیابت مراجعه کنند.
غربالگری برای دیابت در سطح پزشک خانواده انجام می‌شود و تست در حال انجام است، فاز دیابت شهری طرح منسجم است، سیستم ارجاع در دیابت در حال تقویت است و کلاس‌های آموزشی در این زمینه در حال انجام است.
آیا دیابت دوران بارداری برای همیشه همراه فرد است؟
کریمی: اگر دیابت فرد تنها در دوره بارداری تشخیص داده شود، بیماری بهبودی پیدا می‌کند.
اقدامی که ما برای بررسی انجام می‌دهیم پس از زایمان قند ناشتا بیمار مورد رسیدگی قرار می‌گیرد که اگر قند ناشتا مناسب باشد، دوباره در 6 تا 8 هفتگی مورد بررسی قرار خواهد گرفت، ولی در کل نیاز است این افراد به صورت سالانه بررسی از وضعیت دیابت خود انجام دهند.
آیا لازم است افراد قبل از بارداری قند خون را کنترل کنند؟
کریمی: بیمارانی که دیابتی هستند و قصد بارداری دارند، قبل از کنترل قند اقدام به بارداری نکنند.
اصلی‌ترین عاملی که باعث آسیب به کودکان در زمان بارداری می‌شود وجود قند خون بالاست، مریض دیابتی که قصد بارداری دارد باید قبل از آن قند خود را کنترل کند، قند سه‌ماهه فردی که قرار است باردار شود اگر زیر 6 شود، مناسب است، ولی در حالت عادی قند هفت مشکلی ایجاد نمی‌کند، افراد مبتلا به دیابت که قصد بارداری دارند باید رژیم غذایی کنترل شده داشته باشند چون با قرص امکان کنترل قند وجود ندارد، در حال حاضر بی‌خطر بودن قرص کنترل قند خون برای بارداری اثبات نشده، مریض قبل از بارداری روی انسولین تغییر رژیم را انجام بدهد و اگر قند خون مناسب داشت، باردار شود.
اصلی‌ترین عامل کنترل قند خون در همان دوران اولیه بارداری است که بیماران زمان طلایی را از دست داده و ممکن است فرزند دچار عوارض قلبی، مغزی و حتی شاهد از دست دادن بچه باشند.
اگر قند در ابتدا کنترل شود و انسولین نیز به موقع تزریق شود، مشکلی از بابت قند خون در بارداری ایجاد نخواهد شد و در طول دوران شیردهی هم درمان انسولین در صورت بروز دیابت تجویز می‌شود.
برای اینکه دیابت نگیریم، چه کار کنیم؟
کریمی: پیاده‌روی ساده و فعالیت بدنی منظم در کاهش قند خون موثر است، رژیم غذایی سالم از مواردی است که باید جدی گرفته شود، استفاده به اندازه از کربوهیدرات کمتر در جلوگیری از دیابت بسیار موثر است.
آیا ورزش به صورت مرتب می‌تواند در کاهش قند خون موثر باشد؟
کریمی: ورزش و رژیم غذایی قند خون را کنترل می‌کند، بیماران زیادی داریم که داروهای متعدد مصرف می‌کردند که با ورزش و رژیم غذایی دارو را قطع کردند.