گفتگو با ناصر کرمی استاد دانشگاه برگن نروژ؛
در مورد ريزگردهايي كه هم اكنون در كشور وجود دارد و باعث بروز مشكلاتي براي شهروندان شده است، باید تاکید کرد که اين ريزگردها منشأ خارجي دارد
به گزارش تابناک خوزستان، چند سالي است با فرا رسيدن فصل گرم و خشكِ سال، مناطق غرب و جنوب غرب كشور درگير بحران جديدي مي شود كه زندگي را براي شهروندان مناطق مذكور مختل كرده است. اين رويداد آزار دهنده و ملي كه از همان ابتدا صداي اعتراض بسياري از نهادهاي دولتي و خصوصي را بلند كرد، سبب شد تا همه نهادهاي دولتي، خصوصي و مردمي نسبت به مسئله حساس شوند و نهايت تلاش خود را براي حل بحران انجام دهند.
گذشت سالها از گسترش جدي پديده ريزگردها در مناطق غرب و جنوب غرب كشور از يك سو و عدم ايجاد تغيير محسوس و مثبت در بحران از سوي ديگر گوياي آن است كه مسئولين علي رغم تلاش هاي انجام شده يا راه صحيح حل بحران را نمي دانند، يا تصوير مشخصي از آن ندارند و يا اينكه واقعاً بحران گرد و غبار و آلودگي شديد هوا قابليت حل ندارد.
دکتر ناصر کرمی استاد دانشگاه برگن نروژ در مورد علل اصلي شكل گيري پديده ريزگردها در مناطق غرب و جنوب غرب كشور اظهار کرد: در مورد ريزگردهايي كه هم اكنون در كشور وجود دارد و باعث بروز مشكلاتي براي شهروندان شده است، شما اگر به پنج يا شش سال قبل برگرديد مي بينيد كه من همان موقع نيز از جمله كساني بودم كه تأكيد مي كردم اين ريزگردها منشأ خارجي دارد. آن موقع حتي برخي اساتيد معتبر دانشگاه هاي ايران تأكيد مي كردند كه اين ريزگردها منشأ داخلي دارد. البته من اخيراً مي بينم كه حتي مخالفان اين نظر در گذشته نيز در حال حاضر مي گويند كه 80 درصد دليل شيوع ريزگردها خارجي است.
وی در ادامه افزود: هر حال ما در حال حاضر با دو وضعيت روبه رو هستيم، يكي بحث ريزگردها است كه قبلاً وجود نداشت و در سال هاي اخير به وجود آمده است و ديگري افزايش پديده گرد و غبار كه تحت تأثير مديريت بد منابع آب، حفر چاه، مديريت بد سرزميني، احداث سدهاي بي رويه و... طبيعت را از آب مورد نياز خود محروم كرده است. اين موضوع هم در كشور ايران رخ داده است و هم در بين كشورهاي همسايه غربي و هيچ تفاوتي ميان آنها نيست.
این استاد مسائل زیست محیطی در مورد نقش عوامل انساني در ايجاد بحران در قالب پديده گرد و غبار گفت:عوامل انساني تحت تأثير مديريت بد منابع آب، بخشي از علت ايجاد مشكل است. نتيجه اين رويداد خشكيدگي سرزمين است. كاري كه در ايران اتفاق افتاد و در حال حاضر 90 درصد منابع آب تجديدپذير به مصرف انسان مي رسد. در حالي كه حداكثر استاندارد اين موضوع در جهان 40 درصد است.
وی در ادامه تصریح کرد: وقتي اين كار انجام شود معنايش اين است كه 10 درصد فضاي سرزميني كشور يعني (شهرها، روستاها، جاده ها، مزارع كشاورزي و...) داراي منابع آب خواهند بود و 90 درصد ديگر فضاي سرزميني كشور كه طبيعت است، از منابع آب محروم مي شود. ماحصل اين اقدام آن است كه 90 درصد مساحت كشور ابتدا رطوبت و در ادامه پوشش گياهي و زندگي جانوري خود را از دست مي دهد. در اين حالت كمترين و ابتدايي ترين پيامدي كه مي توان از شرايط ايجاد شده انتظار داشت شيوع پديده ريزگردها است.
پيامد بزرگ تر و خطرناك تر آن اين است كه سرزمين و تاريخ در معرض ويراني قرار مي گيرد.
دکتر کرمی با اشاره به اينكه بحران آلودگي هواي مناطق غربي كشور با ريزگردها يك مسئله فراملي هم هست، در خصوص نقش ديپلماسي و رايزني هاي بين المللي اذعان کرد: اگر چه مذاكره مي تواند بخش كوچكي از مشكل را حل كند ولي بايد متأسفانه بگويم، بخش بزرگي از مشكل قابل مذاكره و حل نيست. من بازهم همانند گذشته تأكيد مي كنم كه اكنون بايد بپذيريم، ريزگرد بخشي از روال محتوم سرزميني ما است و ما بايد ضمن ادامه فرايند تعديل بخشي، فرايند انطباق با محيط را نيز با شرط وجود ريزگردها قبول كنيم و به اين سمت حركت كنيم.
وی در مورد نقش عوامل داخلی گسترش بحران گرد و غبار و عملكرد مسئولين تصریح کرد: توضيح بيشتر اينكه در مورد بحث گرد و غبار كه منشأ داخلي دارد، تا آنجا كه من شنيدم مسئولين تصميم به مالچ پاشي اراضي باردار را داشتند. 10 سال پيش در خوزستان حدوداً 300 هزار هكتار اراضي فعال در گردوغبار شناسايي شده بود كه تا آنجا كه من مي دانم يك سيصدم آن هم مالچ پاشي نشد. حتماً مي دانيد كه مالچ پاشي هر دو يا سه سال يك بار بايد تكرار شود. بنابراين حتي معلوم نيست كه همان مالچ پاشي هاي گذشته نيز باقي مانده باشد. حالا اگر دولت آقاي روحاني بخواهد بيست برابر دولت هاي قبلي هم كار كند و 20 هزار هكتار از اراضي را مالچ پاشي كند، مي بينيم كه به 10 درصد از اراضي فعال خوزستان در توليد گردوغبار نيز نمي رسيم. نتيجه اينكه در بحث داخلي كم كاري مسئولين كاملاً مشهود است.
این استاد مسائل زیست محیطی در خصوص راهکارهای کنترل این پدیده بیان کرد:در بخش داخلي راهكار قطعي بازگرداندن رطوبت به خاك است. بايد ديد كه تحت تأثير مديريت غلط منابع آب موجود چند از مساحت كشور رطوبت خود را دست داده است و كدام يك از اين مناطق در ايجاد گردو غبار نقش دارد، به عبارتي موقعيت منابع بحران را شناسايي كرد و رطوبت را به آن بازگرداند. هيچ چاره اي نيست جز اينكه رطوبت به طبيعت بازگردد. ما بايد آب را به فضاهايي كه بخاطر انجام كشاورزي زيان ده غلط اجازه نمي دهيم آب به آنجا برود، بازگردانيم.
کرمی در ادامه افزود: نكته مهم اين است كه در اين رابطه نه راه سريع وجود دارد، نه راه ارزان وجود دارد و نه اينكه راه كوتاه مدت وجود دارد. تمام راه هاي عملياتي زمان بر و هزينه بر هستند. دولت جسارت ورود به اين هزينه ها و توان تن دادن به اين راه هاي پر هزينه را ندارد. يكي از مسائل اين است كه بايد مثلاً كاشت برنج در حاشيه زاينده رود تعطيل شود. نكته ديگر آن است كه دولت بايد تمام ده ها هزار چاه غيرمجاز آب را در بالادست حوضه هاي آبريز تعطيل كند. ولي دولت نمي تواند اين كار را انجام دهد چون اكثر اين چاه ها در اختيار روستاييان و كشاورزاني است كه تنها محل درآمد آنها از طريق اين آب ها تأمين مي شود.
استاد مسائل زیست محیطی دانشگاه برگن نروژ در خصوص شایع بودن وقوع مسئله ريزگردها و آلودگي هوا را در بهار و تابستان اظهار کرد: اينكه آلودگي هوا با ريزگردها در بهار و تابستان بيشتر باشد را من مطمئن نيستم و در پاييز و زمستان هم اين مشكل وجود دارد با اين وجود ما بايد در هنگام هاي افزايش بحران مطالعات جدي تري در مناطق مبدأ بحران داشته باشيم. اگر گزاره مطرح شما درست باشد بايد گفت دليل آن مي تواند افزايش دما در بهار و تابستان باشد. در اين بازه زماني خاك به دليل افزايش گرما و كاهش بارش خشك تر مي شود كه هم در افزايش گرد و غبار و هم در افزايش فرسايش خاك موثر است.
منبع: تابناک
