هنرمندان قمی نیز از این قافله عقب نماندند و هر یک با زبان هنر و به شیوه‌های مختلف و در قالب‌های گوناگون به این مهم پرداختند.
به گزارش تابناک قم، چندسالی است که حماسه عظیمی با عنوان «پیاده‌روی اربعین» در ایام اربعین در مسیر نجف به کربلا اتفاق می‌افتد که آن را می‌توان بزرگ‌ترین اجتماع مذهبی دنیا نام نهاد. پشت هر پدیده مقدس و بزرگی هنرمندانی هستند که به تصویر کشیدن آن را وظیفه خودمی‌دانند تا با زبان هنر پیام این حماسه را به گوش جهانیان برسانند.
هنرمندان قمی نیز از این قافله عقب نماندند و هر یک با زبان هنر و به شیوه‌های مختلف و در قالب‌های گوناگون به این مهم پرداختند. فرارسیدن این ایام بهانه‌ای شد تا با تعدادی از هنرمندان استان قم که در این مورد به خلق کارهای هنری فاخری پرداخته‌اند، به گفت‌وگو بنشینیم.
ساخت آثار مستند
«وحید چاوش» مستندسازی است که با دیدن «روایت فتح» عاشق این حرفه شده است. او از سال 74 در حوزه‌های مختلف تولید مستند مشغول به کارشده و تاكنون كارگردانی بیش از 40 مستند را بر عهده داشته است. از مهم‌ترین مستندهای این هنرمند می‌توان به «شما چه كسی هستید» و «حاشیه‌ای كوتاه از یك متن بلند» كه درباره پیاده‌روی ایام اربعین هستند، اشاره كرد كه تاكنون موردتقدیر بسیاری از جشنواره‌های کشور قرارگرفته‌اند.
چاوش در مورد این حماسه به خبرنگار همشهری اظهار کرد: از همان سال‌های اول که هنوز مردم ایران با سفر پیاده‌روی اربعین آشنایی نداشتند و بیشتر مسافران را عراقی‌ها تشکیل می‌دادند، به این سفر رفتم و تاکنون نیز هرسال توفیق حضور در این حماسه عظیم را داشته‌ام. «یادداشت‌های یک پیاده» نخستین مستندی بود که با موضوع اربعین ساختم و ماحصل سفر اول بود. در سال‌های بعد نیز مستندهایی چون «شما چه کسی هستید»، «حاشیه‌ای کوتاه بر یک متن بلند»، «صبحی که نزدیک است»، «آن‌سوی دیوار» و «زبان سکوت» آثاری بود که در حوزه اربعین تولید کرده‌ام.
سفرنامه «او یافت مرا»
«رضا عیوضی» نویسنده قمی که امسال سفرنامه‌اش با نام «او یافت مرا» با زبانی طنزآمیز به پیاده‌روی اربعین پرداخته است، اظهار کرد: نخستین بار كه قصد نگارش سفرنامه‌ای از کربلا داشتم، همه آشنایان و دوستان تشویقم کردند؛ اما وقتی متوجه شدند که این کتاب را می‌خواهم به زبان طنز بنویسم، سیل انتقادها بود که به سمتم جاری شد. همه معتقد بودند كه چرا با زبان جدی نمی‌نویسم. نوشتن طنز در مورد یک واقعه مذهبی بزرگ آن هم پیاده‌روی اربعین امر معمولی نیست. خیلی دشوار است كه سفری با این عظمت به طنز نوشته شو. درحالی‌که باید مراقب بود به وادی تمسخر نرود. از سوی دیگر گوشه نگاهم به احادیث و روایت‌هایی بود که در مورد ثواب شاد کردن و شوخی نقل‌شده است.
وی افزود: به این نتیجه رسیدم که نمونه‌ای از یک زندگی شاد و دارای معرفت را ارائه دهم. شادی و نشاطی که ریشه در شعور و فهم دارد. حضور در هیأت‌ها وگریه برای امام حسین(ع)، نه تنها سبب افسردگی نمی‌شود بلکه حیات روح است. پیاده‌روی اربعین هم از همین جنس‌است. تلخ و شیرین است اما زشت و زیبا نه! همه ابعادش زیباست. «ما رأیت الا جمیلاً» یعنی این‌که کربلا زشت ندارد؛ در این مسیر هم اتفاق‌هایی رخ می‌دهد که سبب شادی من شده و هم اتفاق‌هایی که اشک مرا درآورده است. اما هم اشک و هم لبخندش زیباست. نویسنده اربعین باید با این دید وارد پیاده‌روی شود و خود را به داشته‌های کربلا مجهز کند. چراکه حضرت زینب(س) با سلاح واقعه کربلا وارد اربعین شد و حماسه‌ای ماندگار در تاریخ رقم زد.
اربعین شاعرانه
«سید محمدجواد شرافت» از شاعران استان قم نیز در این مورد گفت: پیاده‌روی اربعین صحنه به صحنه، واژه به واژه و لحظه به لحظه‌اش شعر است. مردمی که در سال‌های قبل من را در مسیر پیاده‌روی اربعین می‌دیدند، می‌پرسیدند تاکنون چه اشعاری سروده‌اید و این نشان می‌دهد که مردم هم معتقد هستند این سفر شاعرانه است.
تماشای صحنه‌های ایثار مردمی که حتی ازابتدایی‌ترین نیازهای زندگی خود بی‌بهره‌اند، اما برای زائران امام حسین(ع) با جان و دل پذیرایی می‌کنند، شاعرانه‌ترین اتفاقی است که یک هنرمند جز به تصویر کشیدن آن چاره‌ای ندارد.
مگر می‌شود اربعین را دید و شعر نگفت. باید گفت اربعین و پیاده‌روی عظیم آن خود فصل جدیدی است در شعر آیینی که ژانری به نام ادبیات و شعر اربعین به وجود آورده است. اما برای رسیدن به این ژانر باید تلاشی از جنس سرایش شعر برای عاشورا صورت گیرد. این‌که در سال‌های اخیر سوگواره‌ها و شب شعرهایی با موضوع اربعین برگزار می‌شود، نشان از اهمیت آن دارد، به‌طوری‌که در تاریخ ادبیات فارسی بعد از گذشت هزار سال از واقعه اربعین بی‌سابقه است.
وی که دبیر سوگواره شعر عبرات با موضوع اربعین نیز هست، در این مورد افزود: سال گذشته نخستین سالی بود که این فراخوان اعلام شد و بسیاری از اشعار ویژه همین سوگواره سروده شده بودند. همواره تجربه‌های اول از پختگی کارهای بعدی خالی است. اما با این‌وجود اشعاری که در سوگواره اول تولید شد، از سطح کیفی خوبی برخوردار بود به‌طوری‌که داوری را برای ما با سختی روبرو کرد. اما هنوز جای کار زیاد است و باید شاعر امروز از کلی‌گویی‌ها بپرهیزد و حتی لازم است خود در این سفر شرکت کند تا از نزدیک با جنبه‌های شاعرانه آن مواجه شود.
روایتی عرفانی از اربعین
«تقی شجاعی» نیز دیگر نویسنده‌ای است که به‌طور ویژه به حماسه اربعین پرداخته است و کتاب وی با نام «سید من حسینی» مجموعه داستان‌های کوتاه با این موضوع آیینی را شامل می‌شود. وی در رابطه با اثر تازه خود اظهار کرد: این کتاب روایتی است که در آن شخصیت اول داستان با عبور از موانع مادی و درگیری‌های ذهنی برای بار اول به کربلا می‌رود. در یک نگاه عمقی، «من» در این کتاب فطرت آدمی است که می‌تواند بر اثر عوامل مختلف در برهه‌هایی از زندگی دست‌کاری شود و فطرت پاک حسین‌دوستی که باید در مسیر الهی پرورش پیدا کند. در این مسیر است که مسافر به دنیای درونی خود رجوع می‌کند و در این مرحله است که می‌خواهد به حر اقتدا کند. در واقع مسیر رفت به کربلا تبدیل به مسیر بازگشت انسان به فطرت الهی و حقیقی خود می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا این روایت عرفانی در بستر اربعین رخ می‌دهد، افزود: من با روایت این سفر در دل حادثه بزرگ اربعین می‌خواستم بگویم که واقعه اربعین بستر مناسبی است برای استفاده از این ظرفیت که با فطرت آدمی ارتباط دارد.
امام حسین(ع) با فطرت‌ها سروکار دارد و برای بیان این رجوع به فطرت می‌توان به بهترین شکل از واقعه اربعین استفاده کرد. یک ویژگی مهم نوشتن برای اربعین سختی آن است. حداقل برای من نوشتن از عظیم‌ترین اجتماع بشری سخت بود. در واقع معتقدم اگر این واقعه با زبان هنر بیان شود و احساسی را بجوشاند یک سری مقدمات نیاز دارد که اصلی‌ترین آن‌ها هنر بندگی کردن است. هرچند کرامت امام حسین(ع) شامل کسی که بخواهد در وادی او قدم بردارد. پس تفاوتی که نوشتن برای اربعین دارد سخت بودن آن است در عین این‌که پر از مسائلی است که می‌تواند از آن استفاده عرفانی و انسانی کرد که در دیگر سفرها پیدا نمی‌شود.
منبع: همشهری
