از ابتداي جاده ترانزيت جنوب قم،كاشان،اردستان،نائين،تفت اردکان، ميبد و اشكذر كه مي گذريد در دو سوي دشت وسيعي كه جاده را در برگرفته است،هر چه نزديكتر مي شويد آسمان و زمين مي گويند كه به يزد نزديك تر مي شويد،مخصوصا اينكه از اردکان و ميبد و بعد اشكذر خانه هاي كه كلاه بادگيري بر سر گذاشته است و آب انبارهايي كه بر سر هر محله اي ،نشانه زندگي است،را مي توان ببيني اما از اشكذر به بعد در محاصره كارخانه هاي بزرگ كاشي و سراميك با برندهاي بزرگ و معروف اما گاهي كاميون هاي «اسب بر» در جاده خودنمايي مي كند كه گاهي وقت ها در لابه لاي خيابان هاي فرعي خود را پنهان مي كنند. يا اينكه تابلو هاي باشگاه هاي اسب به وفور ديده مي شود،مخصوصا اينكه از اشكذر به طرف يزد بيشتر است. يزد در محاصره از يك طرف در محاصره رشته كوه هاي شيركوه و خرانق قرار دارد،كوه هاي بلندي كه در موقع غروب وقتي كه خورشيد پنهان مي شود، در لحظه گرگ و ميش به همانند دژي بزرگ در پشت شهر قرار مي گيرد.
هديه اي كه يزد را متحول كرد
يزدي ها از چند سال پيش شروع به پرورش اسب كرده اند. اما از همان ابتدا بيش از همه نژادهاي اسب،اسب عرب را بيشتر مورد توجه قرار دادند. البته شايد يكي از دليل اين كار نزديكي به كانون هاي اسب عرب در جنوب ايران و خوزستان باشد. اين اما همه داستان نباشد. در اسب سواري ايران خانمي حضور دارد كه بسياري از او به نيكي ياد مي كنند؛ مري (ليلي ) خانم قره گوزلو همسر مجيدخان بختياري مادر پرورش دهندگان اسب اصيل در ايران. يك آمريكايي كه مادرش از نژاد آنگلوساكسون اصيل و پدرش با ريشه واصليت مغولي و خودش كه بيشتر ايراني مي دانست. شوهر او از خوانين بختياري بود كه با هم در اسب سواري آشنا شده بودند. مري كه رده پايش در بسياري وقايع اسب سواري ايران وجود دارد ، در سفرهاي دوري اش به شهر هاي مختلف در يزد اسبي به نام برفين را به آقاي وكيل السادات - امروز بزرگترين پرورش دهنده اسب عرب ايران است- هديه مي دهد. اين جرقه اي مي شود براي اينكه يزدي ها كه در اقتصاد شم خوبي دارند، وارد كار اسب بشوند. در ابتدا تعداد كساني كه اين كار را شروع كردند،بسيار كم بود كار براي يزدي ها كه پشتكار بالايي دارد،بالا گرفت و امروز 55 درصد اسب عرب ايران در يزد است و كورس اسب دواني يزد بزگترين كورس ايران از اين نژاد مي باشد. اسبهاي عرب اسبهايي خونگرم، باهوش، زيرک و حساس هستند که اين ويژگيها باعث ارتباط قوي تر بين آنها و سوارکارشان ميشود
پايتخت اسب عرب
يزدي ها مي گويند كه استان آنها پايتخت اسب عرب است. بي راه هم نمي گويند،مسابقات كورس بهاره و پاييزه اي كه حالا حدود 12 سال از آن مي گذرد كه حالا به نظم و سامان خوبي رسيده است. واقعيت اين است که يکي مثلي هست که مي گويد يزدي ها يا كاري را شروع نمي كنند و وقتي آن را آغاز مي كنند به بهترين شيوه انجامش مي دهد. وقتي طرح جامع اسب در استان شروع شد 38 باشگاه وجود داشت و حالا تعداد آن 118 باشگاه شده است.
در 4 سال اخير با اينكه اقدامات خوبي صورت گرفته بود اما رشد فزاينده اي اسب و اسب سوار و باشگاهدار داشته است. از 1000 راس اسب عرب در 4 سال پيش حالا تعداد آن از 5 هزار راس فراتر رفته است،ضمن اينكه 1200 راس اسب هاي ديگر هم به اين صورت است.» زارع پور مسئول اسب سواري استان يزد دليل رشد اسب در يزد را عشق و علاقه در كنار مسائل اقتصادي آن عنوان مي كند:«باشگاه هاي خصوصي متولي اصلي هستند. ما به عنوان هيات تنها انها را كمك مي كنيم. سنگ اندازي نمي كنيم. امروز اسب در كنار صنايع ديگر استان مطرح است.»
كورس بهاره،نقطه رقابت
يزد را مي توان قطب سوم اسب ايران دانست. در اين سفر،جلسه اي با حضور مالكان اسب تروبرد - اسب هاي كورس- برگزار شد. يزدي ها ميزبان يكي از بزرگترين مالكان اسب تروبرد بودند. حميد رادان كه عضو كميته تبارشناسي و راهبردي فدراسيون است در اين جلسه با برخي از مالكان اسب تروبرد ديدار كرد.
يكي از مهمترين تفاهم اين جلسه حضور اسب هاي تروبرد در كروس بهاره يزد است. تا پيش از كورس يزد ويژه اسب هاي عرب برگزار مي شد و همين خود فضايي را به وجود آورده بود كه اين كورس در يزد متمركز شود و يا اينكه اسب هاي عرب در اين شهر متجمع باشند اما حالا به نظر مي رسد با توجه فضايي خوبي كه يزد دارد،مي تواند به عنوان كانون سوم مثلث اسب سواري ايران مشخص شود.
زارع پور مي گويد كه گرچه يزدي ها در كورس تهران و گنبد حضور دارند و عناوين خوبي هم گرفته اند اما ما در صدد هستيم كه فضا را براي اسب هاي تروبرد محيا كنيم و اين اسب ها هم در صفاييه بدوند. اين طرح مي تواند،باعث شود كه انسداد موجود در برخي از كورس ها بشكند و فضاي رقابتي خوبي به وجود بيايد.
رادان مي گويد:«يزد بسيار مستعد است و امكانات و مالكان خوبي هم دارد بايد به آنها كمك كرد. من شخصا در اين راه پيش قدم مي شوم. » اين عضو کميته تبارشناسي و راهبردي فدراسيون اسب سواري همچنين مي گويد:« با آمدن آقاي دکتر خليلي رييس فدراسيون فضاي خوبي براي توسعه اسب در ايران مهيا شده است. در اين سفر ايشان به من گفتند که به مالکان اسب يزد بگويم،فدراسيون از توسعه يزد در اين زمينه حمايت خواهد کرد. من نيز پيام آقاي خليلي را به يزدي ها عزيز ابلاغ کردم.» گنجاندن كورس اسب هاي تروبرد در كورس بهاره يزد در كنار اسب هاي عرب را مي توان يكي از مهمترين برنامه سال آينده اسب سواري ايران دانست.
عجب صفايي دارد،صفاييه
از چهار يا پنج سال پيش هر جمعه كورس اسب سواري ويژه عرب و نژادهاي ديگر در يزد نظم و ترتيب پيدا كرده است. ميدان صفاييه يزد كه در محاصره تيرهاي برق فشار قوي قرار دارد، در بيرون شهر،جايي در نزديكي جاده كمبر بندي ميزبان عاشقان اسب است. جمعيت زيادي آمده بودند،بسيار عجيب بود كه 4 هزار نفر در جايي كه سكوهاي مناسبي هم نداشتند جمع شده بودند.
زن و مرد و منتظر بودند كه كورس شروع شود. كلاه هاي قرمزي كه توسط يكي از حاميان كورس هفته قهرماني در ميدان تماشاگران پخش شده بود،نشان مي داد كه برنامه ريزان حواسشان به همه جا هست تا مردم بيشتري را به ميدان سواركاري بياورند. در اين كورس كه 5 مرحله داشت،اسب هاي عرب پيشتازي مي كردند. تنها يك كورس مختص اسب هاي «دو خون و تروبرد» بود.
با اينكه هفته دوم كورس گنبد نيز همزمان در حال برگزاري است اما بودند تركمن هايي كه در ميدان صفاييه حضور داشتند. زن ها و بچه هاي تركمن با لباس هاي ويژه تركمن صحرا نشان مي داد كه كورس يزد تنه اي به كورس گنبد زده است و مي تواند در آينده با ان همراهي كند. اسب عرب نسبت به اسب هاي تروبرد كه اسب هاي ويژه مسابقه كورس هستند،كمي كندتر مي دوند وشايد در وهله اول سرعت كورس كمي كند باشد اما هيجان پاياني زماني شكل مي گيرد كه اسب ها از پيچ نهايي مي گذرند و به خط پايان نزديك مي شوند،آنزمان است كه همه مردمي كه در سكوي ها و حتي كنار ميدان قرار دارند،بلند مي شوند و مالك و مربي خوشحال ترين افراد ميدان هستند.
اما تنها يك در ميدان است كه مي آيد. در كورس اسب اما تنها يك نفر است كه حرف ميزند،گزارشكر ميدان كسي است كه از لحظه اي كه اسب از دپار استارت مي زند تا لحظه اي كه به سمت خط پايان مي دوند، با سخنان هيجان برانگيز،تماشاگران را تهييج مي كند. اگر گوينده ميدان نباشد،ديدن تنهايي كورس بي مزه مي شود. يكي از بزرگترين گزارشكران اسب ايران « عطاکر» است. تركمني كه سالهاست در اين زمينه مشغول است و معرفيتي به اندازه اسب هاي قهرمان و چابكسواران طلايي دارد. از دور كه به سمت ميدان صفاييه مي رفتيم،فكر كرديم كه «عطاكر»معروف در يزد است،در حالي كه او بايد در هفته دوم گنبد حضور مي داشت. اما وقتي نزديك تر شديم،جوان يزدي را ديديم كه به خوبي عطا كر سخن مي گفت؛گويي روح او در صفاييه وجودداشت.
بدون شرط بندي
يكي از آفت هاي كورس هاي اسب دواني ايران ، شرط بندي بي رويه باجه ها و حتي خارج از باجه ها است. هستند برخي از كورس هاي معروف كه شرط بندي كه آن صورت مي گيرد حتي نتيجه ميدان كورس را نيز تحت تاثير قرار مي دهند. يعني شرطبندي هاي كلان خارج از عرف در بيرون باعث مي شود كه برخي نتايج مسابقه عوض شود. اين مسئله اي است كه خيلي از كورس بازان مي داند و باعث مي شود كه مالكان اصيل اسب قيد حضور در مسابقات را بزنند. اما كورس يزد ،كورس پاكي است.
اين را مي توان از نزديك ديد،گرچه پيس بيني در آن صورت مي گيرد اما كسي كه در آن شركت مي كند،هيچ وجهي را نمي پردازد و تنها برگه وروديه مسابقه را پيش مي بيني مي كند و به باجه تحويل مي دهد. اينها را زارع پور ،رييس هيات سواركاري يزد مي گويد:«شرط بندي محل درآمد كورس اسب يزد نيست. ما كيسه اي ندوخته ايم براي اين پول و آن را برخلاف دين مبين اسلام مي دانيم.
براي پيش بيني ما برگه هاي ورودي كورس را لحاظ كرده ايم كه كساني كه دوست دارند مي توانند به باجه بدهند. ضمن اينكه هزينه هاي كورس مثل جوايز و اينها از طريق اسپانسر هايي كه با ما مشاركت دارند پرداخت مي شود. از سوي ديگر ما كانوني را درست كرده ايم به اسب صندوق اسب عرب كه برگرفته شده از مالكان اسب است،آنها پولي را در حدود يك ميليارد تومان جمع كرده اند و از سود آن در يكي از بانك ها ،جوايز مسابقات پرداخت مي شود.در واقع يك همگرايي را در اين بخش به وجود آورده ايم.
صداي مجيد حسيني ،يا عطاكر يزدي ها مي آيد،وقتي كه شرخان در كورس پنجم قهرمان مي شود. اين رسمي خوبي است كه وقتي جايزه اسب قهرمان را مي دهند،همان جا جايزه نقدي را به پيشاني اسب مي كشندچه آنكه طبق حديث نبوي اعتقاد دارند كه در پيشاني اسب تا رستاخيز خير و بركت وجود دارد.
صنعت هزار ميلياردتوماني
به گزارش پرگار، از ديگر سو با توجه به قيمت اسب ها بايد گفت صنعت اسب يزد يکي از عجيب ترين و در عين حال پرسودترين صنايع فعال استان يزد است. طبق گفته فعالان اين صنعت تعداد 5 هزار اسب اصيل عرب در يزد وجود دارد. براي خريد يک اسب عرب کمترين قيمتي که مي توانيد خريد کنيد رقم 80 تا 90 ميليون تومان است به عبارت ديگر ارزان ترين اسب عرب اين مقدار است اما در برخي باشگاه هاي يزد اسب هاي چند ميلياردتوماني هم وجود دارند هرچند تعدادشان کم است ولي قيمت يک ميليارد يا دو ميليارد تومان براي خريد يک اسب رقم بسيار زيادي به نظر مي رسد.
اگر رقم 200 ميليون تومان را براي به صورت ميانگين براي خريد 5هزار اسب موجود در يزد در نظر بگيريم بايد گفت يزدي ها در حال حاضر هزار ميليارد تومان در اين صنعت سرمايه گذاري کرده اند. تعداد 1200 راس اسب نژاد ديگر را هم در اين رقم لحاظ نکرده ايم.
البته اسب فقط هزينه خريد ندارد شما به عنوان يک مالک اسب بايد هزينه هاي پانسيون، هزينه هاي مراقبت پزشکي، داروها و مکمل هاي غذايي، بيمه، مربي و سوارکار را هم پرداخت کنيد. اکثر باشگاه هاي يزد در حال حاضر براي هزينه يک ماه نگهداري اسب مبلغ 500 هزار تومان از مالکان دريافت مي کنند. به عبارت ديگر براي نگهداري 5 هزار اسب عرب يزد شامل نگهداري و علوفه در هر ماه مبلغ 2و نيم ميليارد تومان توسط اهالي اين صنعت در يزد هزينه مي شود.
ميزان اشتغال نيز در اين صنعت در خورد توجه هست هرچند اکثر پرسنل باشگاه هاي يزد از شهرهايي غير از استان هستند و از شهرهايي همچون گنبد و بعضا اتباع خارجي افغاني فعاليت مي کنند. همچنين خدمات مرتبط با اسب و سوارکاري نيز در خور توجه هست. براي مثال براي خريد يک دست لباس کامل سوارکاري شامل کلاه، شلوار و لباس و چکمه و ... حداقل بايد مبلغ 5 ميليون تومان پرداخت کنيد. مکمل ها و داروهاي اسب هم گران است و براي خريد يک مکمل خوراکي که بايد روزانه به اسب هاي کورسي بدهيد رقم 200 هزارتومان فاکتور براي شما مي آورند.
درآمد مالکان اسب بر اساس جنسيت اسب است. براي مثال اسب هاي ماديون با توليد کره اسب هاي داراي نژاد درآمدهاي سرشاري را نصيب مالکان خود مي کنند. يک کره اسب 4 ماهه که از پدر و مادر اصيلي باشند تا مبلغ 100 ميليون تومان معامله مي شود. برخي هم که سواد و آشنايي کافي با نژادها و اسب ها دارند حتي حاضرند مبلغ 30 تا 60 ميليون تومان را براي کره اسب به دنيا نيامده پرداخت کنند. زيرکي و اشرافيت مالک اسب در آن است که با خريد ماديون خوب و انتخاب يک اسب نريون مناسب بتواند کره هاي خوبي توليد کند.
مالکان اسب هاي نر يا اصطلاحا نريون هم بعضا درآمدهاي سرشاري دارند. اگر شما مالک اسب نريون باشيد که در مسابقات زيبايي رتبه هاي خوبي کسب کرده باشد براي هر بار کشش با اسب هاي ماديون ديگر مي توانيد مبلغ 2 تا 10 ميليون تومان از مالک اسب ماديون بگيريد. با تقويت و رژيم غذايي مناسب در هر روز مي توانيد تا دو بار از اسب نر خود کشش داشته باشيد.
همه اسب ها يک شناسنامه دارند که تعداد جايزه و رتبه هاي مختلف آنها در مسابقات زيبايي و سرعت در آن موجود است. هرچه يک اسب رتبه و جايزه بيشتري داشته باشد اگرماديون باشد کره هاي گران قيمتي خواهد داشت و اگر نريون باشد بي شک هزينه هر بار کشش آن خيلي رقم بالايي خواهد داشت.
هرچند رقم هاي بالا در مقايسه با صنايع ديگر جالب و قابل توجه هست علاوه بر پرسود بودن اين صنعت براي مالکان باهوش آن، سوارکاري با اسب لذت ديگري دارد. حتي پيامبر اسلام نيز سفارش جدي در خصوص آموزش سوارکاري داشته اند. يکي از بزرگان استان جايي تعريف مي کرد: کساني که سوار اسب نشده اند نمي دانند چه مي گوييم ولي هر کس يکبار سوار اسب شد و از آن لذت برد ديگر نمي تواند دست از سوارکاري دست بکشد. وقتي سوار اين حيوان چهارپاي نجيب مي شويد همه غصه هايتان به يکباره فراموش مي شود.
منبع: هفته نامه پرگار