به اعتقاد مشاور مدیرکل راه و شهرسازی استان قم برای هر شهری یک نقش غالب وجود دارد که سایر فرآیندهای شهر بر اساس آن تعریف می‌شوند و تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند. در شهر قم نیز نقش مذهبی بر دیگر نقش‌ها غالب است که این نقش مذهبی با بعد زیارتی شهر قم نیز عجیبن شده است.
به گزارش تابناک قم، توسعه ناموزون و غیراصولی شهر، از قم شهری ساخته است که در آن باید هر روز با درخت‌های بیشتری خداحافظی کرد و به جای آن ساختمان و بتن و سیمان دید. حیاط‌ها روزبه‌روز بیشتر آب می‌روند و از سوی دیگر ساختمان‌ها سر به آسمان می‌سایند. سبک‌های ایرانی و اسلامی معماری و شهرسازی به فراموشی سپرده شده و کوچه‌ها و خیابان‌های شهر از هویت اصلی دور می‌شوند. همه این‌ها وقتی غم‌انگیزتر است که در شهر قم با جایگاه سیاسی و مذهبی بااهمیتش رقم بخورد.
اتفاق‌هایی که امروز چالش‌هایی را بر سر راه شهر قم به وجود آورده است که جایگاه و نقش اصلی آن را زیر سؤال می‌برد.
به اعتقاد مشاور مدیرکل راه و شهرسازی استان قم برای هر شهری یک نقش غالب وجود دارد که سایر فرآیندهای شهر بر اساس آن تعریف می‌شوند و تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند. در شهر قم نیز نقش مذهبی بر دیگر نقش‌ها غالب است که این نقش مذهبی با بعد زیارتی شهر قم نیز عجیبن شده است.
ساخت‌وسازها ناهمگون با اقلیم
به اعتقاد «سیدمجید فارغیان‌قمی» مسأله‌ای که در توسعه شهرها ضرورت دارد این است که باید المان‌ها و کالبد ساختمان‌ها و ساختار و فرهنگ شهر و مردم، بازتاب عملکرد و نقش غالب شهر باشند، به طوری که این مسأله از دید کسانی که برای نخستین بار وارد شهر می‌شوند محرز باشد و شخص بتواند متوجه شود وارد شهری با چه ویژگی غالبی شده است.
وی اما یکی از اساسی‌ترین چالش‌های شهرسازی و معماری فعلی در شهر قم را حرکت ناهماهنگ با این معیار برشمرده و معتقد است تغییر الگوی مسکن از مهم‌ترین چالش‌های موجود معماری در قم است به گونه‌ای که بیشتر خانه‌ها در شهر مذهبی قم از ساختمان‌های ویلایی و حیاط‌دار به آپارتمان سوق پیدا کرده است و با طبقاتی‌شدن هرچه بیشتر خانه‌ها و حذف حیاط مواجهیم.
رئیس گروه شهرسازی سازمان نظام مهندسی استان قم اعتقاد دارد سبک ساخت‌وساز مسکن در استان قم به شیوه غیرقابل قبولی از سبک‌های غیربومی پیروی کرده است و ما شاهد رواج یک سبک ساخت‌وساز و حتی سبک زندگی وارداتی هستیم که با الگوهای بومی و مذهبی ما سازگار نیست و قطعا تبعاتی هم به همراه خواهد داشت.
به گفته فارغیان‌قمی مساجد جلوه مذهبی معماری استان را حفظ کرده و شاید اگر مساجد را کنار بگذاریم معماری و شهرسازی در شهر مذهبی قم با سایر شهرهای ایران تفاوتی نداشته باشد و جایگاه زیارتی و مذهبی را نمی‌توان در شهرسازی شهر قم مشاهده کرد. توسعه و رواج سبک‌هایی از شهرسازی که ایرانی‌اسلامی نیستند با هویت شهر قم در تضاد است.
ساخت‌وساز تابع شرایط سلیقه بازار
رئیس گروه شهرسازی سازمان نظام مهندسی استان متغیر و گذرا بودن الگوها و سبک‌های شهرسازی و معماری در شهر قم را چالش دیگری دانست که این سال‌ها گریبانگیر این شهر شده است.
وی گفت: با رواج جنبه تقلیدی در ساخت‌وساز شاهدیم که در دوره‌های نسبتا کوتاه‌مدت 2 تا 3 ساله سبک معماری و شهرسازی در قم به شدت تابع شرایط سلیقه بازار شده است و بعد از مدت زمانی سبک و شیوه‌ای دیگر که آن هم برگرفته از سبک‌های ناهماهنگ با فرهنگ ایرانی‌اسلامی است جای آن را می‌گیرد.
فارغیان‌قمی پول‌ساز بودن این سبک‌ها را از دلایل رواج آن می‌داند و اعتقاد دارد نه تنها نظارت درستی بر روند رواج این گونه سبک‌ها انجام نشده بلکه به شرایط بازار سپرده شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به رواج نمای رومی در قم اشاره کرد که در مدت چند سال بخش زیادی از ساختمان‌های این شهر را به خود اختصاص داد و در نهایت به ممنوعیت این سبک از نما در ساخت‌وساز شهر قم منجر شد.
فارغیان‌قمی با تأکید بر اهمیت نمای ساختمان‌ها در حفظ هویت و منظر شهری بیان کرد: نمای ساختمان‌ها به شیوه مشخص‌تر در منظر شهری نمود دارند و می‌توانند تابلویی از معماری یک شهر باشند. این که هر چند سال یک بار یک نمای وارداتی که در بیشتر اوقات با فضا و فرهنگ و اقلیم قم سازگاری ندارند باب می‌شوند نشان از فاصله گرفتن از معماری اصیل ایرانی‌اسلامی است که آخرین نمونه آن همین نماهای رومی است.
از بین رفتن زیرساخت‌های زیستی قم
فروش تراکم چالش بسیار بااهمیتی است که به جان توسعه شهری در قم افتاده و این شهر را از معیارهای هویتی آن دور کرده است. استان قم در حالی که به طور طبیعی و بر اثر اتفاق‌های دست بشر در طول سال‌ها امروز با بحران‌های زیست‌محیطی بسیاری دست به گریبان است، با چالش زیستی دیگری در شهر و از بین رفتن ریه‌های شهر هم مواجه شده است.
فارغیان‌قمی با بیان این مطالب اضافه کرد: از بین رفتن زیرساخت‌های زیستی و افزایش بی‌رویه تراکم ساختمانی توسعه شهر قم را با مشکل روبه‌رو کرده است. در گذشته بخش زیادی از قم را باغ‌هایی احاطه کرده بود اما امروز تقریبا همه این اراضی را که ریه‌های شهر بودند از دست داده‌ایم و جای آن بتن و سیمان و ساختمان سبز شده است.
وی این روند مدیریت شهری را ناامیدکننده ارزیابی کرد و افزود: از بین رفتن زیرساخت‌های زیستی استان در شرایطی که با تغییر اقلیمی چه در مقیاس استان و چه در مقیاس کشوری مواجه هستیم، بسیار خطرناک است. در گذشته وجود کمربند سبز در اطراف شهر مشکلات زیستی و آلودگی را کنترل می‌کرد اما امروز ما علاوه بر از بین بردن این کمربند محافظتی کارخانه‌ها و مراکز آلاینده و بتن و سیمان را افزایش داده‌ایم که مشکلات را چند برابر خواهند کرد.
مشاور مدیرکل راه و شهرسازی استان اعتقاد دارد شیوه‌های مدیریت شهری یک‌روزه اصلاح نخواهند شد و چیزی که اهمیت دارد این است که یک تغییر در شیوه شهرسازی و مدیریت شهری قم ایجاد شود، از پرداختن به روزمرگی‌های صرف اجتناب، و از متخصصان این عرصه‌ها استفاده شود.
رشد معیوب و ناهماهنگ با هویت شهر قم با در نظر گرفتن جایگاه برجسته این شهر از جمله موقعیت خاص قرارگیری، وجود ملیت‌های مختلف، عنوان کانون جهان تشیع و حضور توریست از کشورهای مختلف که از آن یک شهر بین‌المللی ساخته است و از سوی دیگر اهمیت‌های سیاسی و مذهبی شهر قم، ناگواری و اهمیت این اتفاق را بیشتر خواهد کرد.
منبع: همشهری
