8 راهبرد مهم رهبری و مراجع تقلید برای حوزه‌های علمیه
رهبر معظم انقلاب و مراجع تقلید درباره حرکت حوزه همواره بر راهبردهایی همچون انقلابی ماندن حفظ استقلال پرهیز از مدرک گرایی توجه هرچه بیشتر به اخلاق و سایر مسائل در حوزه تأکید کرده‌اند.
به گزارش تابناک قم،حسن شیخ حائری: سال تحصیلی 1396 – 1395 حوزه‌های علمیه امروز به صورت رسمی آغاز می‌شود، حوزه‌ای که به فرموده ماندگار حضرت روح الله، «اگر حوزه علمیه درست شود، ایران درست می‌شود.»
باید گفت نیم نگاهی به رهنمودهای اخیر رهبری معظم انقلاب و سایر مراجع معظم تقلید و از جمله آیت الله صافی گلپایگانی به طلاب و حوزه‌های علمیه نشان می‌دهد که این حضرات، سرفصل‌های بسیار مهمی را برای حوزه‌های علمیه ترسیم کرده‌اند که می‌طلبد تا طلاب و حوزه‌های علمیه، این رهنمودهای ارزشمند را در همین آغاز سال تحصیلی جدید، نصب العین و مدّ نظر خود قرار دهند و مجاهدات علمی و عملی خویش را با عنایت به همین نکات به انجام برسانند.
اگر بخواهیم این بیانات را به شکل خلاصه مرور کنیم، می‌توان گفت که آنها در این 8 سرفصل قابل تلخیص است:
1. ضرورت انقلابی ماندن حوزه علمیه
این سرفصل، مطلب بسیار مهم و استراتژیکی است که در صحبت‌های اخیر رهبر حکیم انقلاب و به شکل تکرار گونه‌ای مطرح شده و می‌شود.
معظم له در این باره می‌فرمایند: «حوزه علمیه قم باید همچنان یک حوزه انقلابی و مهد انقلاب باقی بماند و رسیدن به این هدف، نیازمند اندیشه، تدبیر و برنامه ریزی دقیق است.»
«اگر بخواهیم نظام اسلامی همچنان اسلامی و انقلابی باقی بماند، باید حوزه علمیه انقلابی بماند؛ زیرا اگر حوزه علمیه انقلابی نماند، نظام در خطر انحراف از انقلاب قرار خواهد گرفت.»
در این باره می‌توان گفت که قطعا یکی از معانی مهم انقلابی‌گری حوزه‌های علمیه، تولید تئوری، اندیشه و ارائه راه حل برای مشکلات مختلف کشور و جهان اسلام است و از این رو می‌طلبد تا حوزه‌های علمیه ضمن انجام اصلاحات لازم احتمالی در ساختار حوزه و با هدف کمک به محتوا، برگزاری دوره‌های مطالعاتی کاربردی متعدد مانند انقلاب شناسی، امام شناسی، ایده پردازی و آینده پژوهی را در دستور کار قرار دهند تا از این رهگذر، طلاب و فضلای ارجمند را در مسیر انقلابی فکر کردن و انقلابی ماندن نگاه دارند و با این رویکرد، نظام را از خطر انحراف از انقلاب حفظ کنند.
2. ضرورت استقلال حوزه علمیه
این نکته نیز، نکته بسیار مهمی است که بارها از سوی مراجع معظم تقلید مورد توجه قرار گرفته است؛ چراکه در صورت استقلال حوزه‌ها، هم موقعیت خود حوزه محفوظ می‌ماند و هم از ایجاد انحراف در مسیر حرکتی حوزه جلوگیری می‌شود.
3. ضرورت پرهیز از مدرک گرایی
بدون تردید، یکی از آسیب‌های جدی حوزه در این روزگار، گرایش برخی طلاب به اخذ مدرک و به تعبیری، فراغت از تحصیل است در حالیکه نظام مقدس حوزوی، اصولا با مدرک و مدرک‌گرایی میانه خوبی ندارد و به بیان دیگر، هیچگاه در این نظام، بحث فراغت از تحصیل وجود ندارد و بر اساس متون دینی، می‌توان تا پایان عمر آموخت و آموخت و آموزاند، بدون آنکه بحث اخذ مدرک وجود داشته باشد.
4. لزوم انتخاب آزادانه دروس و استادان توسط طلاب
این نکته نیز، یکی از قوت‌های مهم نظام حوزوی تلقی می‌شود تا بر اساس آن، طلبه بتواند به شکل آزادانه، درس و استاد خود را برگزیند تا شور و اشتیاق آموختن، به حدّ اعلای خود برسد.
همین جا لازم است تا به یکی از توصیه‌های راهبردی حضرت آیت‌الله خامنه ای درباره دروس حوزه‌های علمیه اشاره شود. ایشان می‌فرمایند: «اگر بنده می‌خواستم برنامه حوزه علمیه قم را بنویسم، بلاشک یکی از مواد برنامه را این می‌گذاشتم که کتاب‌های آقای مطهری خوانده شود، خلاصه نویسی شود و امتحان داده شود.»
چنین است که باید گفت کتب بدون استثنا آموزنده استاد علامه شهید مطهری، باید همیشه در حوزه‌های علمیه تدریس شود تا طلاب بتوانند ضمن تسلط بر اندیشه‌های والای این استاد فرزانه و استفاده از آنها در تبلیغ، هم زمینه را برای بسط این اندیشه‌ها در جامعه فراهم کنند و هم زمینه‌ای برای انجام پژوهش‌های جامع بر محوریت اندیشه استاد و همچنین تالیف کتب جدید بر اساس مباحث روز فراهم شود.
5. ضرورت حفظ متون درسی اصیل حوزه
این نکته نیز در جایگاه خود، نکته‌ای مبنایی و کلیدی است؛ البته مراجع معظم تقلید در کنار این حفظ معنادار، منکر انجام اصلاحات لازم هم نیستند؛ اما بر این باورند که تغییرات و اصلاحات لازم باید زیر نظر کارشناسان امر و متخصصان آموزشی انجام پذیرد.
6. ضرورت توجه ویژه به «اخلاق» در حوزه علمیه
باید گفت اخلاق و توجه به مسائل اخلاقی، یکی از متمایزات جدی فعالیت‌های حوزوی بوده و هست. بر این اساس، این توصیه نیز بارها و بارها از زبان مراجع معظم تقلید مطرح شده و آنان نیز خود به این رویکرد پایبند بوده‌اند. در این باره می‌توان به دروس اخلاق کاربردی و تکان دهنده حضرت امام (ره) در حوزه علمیه قم اشاره کرد که همچنان در یاد و اذهان عموم مردم قم و شاگردان ایشان هست.
امام خود در این باره، لزوم پرداختن به مسائل اخلاقی را در هر جلسه درس حوزه یادآور می‌شدند و می‌فرمودند: «اخلاق باید در همه جا و در همه دروس حوزه مورد توجه قرار گیرد و اعتقادم بر این است که باید هر کس حوزه درسی بزرگ یا کوچکی دارد، یکی دو دقیقه مقدمتا یا موخرتا درس اخلاق بگوید که طلاب، با اخلاق اسلامی بار بیایند.»
همچنین این بیان در دیدار اخیر اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه با آیت الله صافی گلپایگانی نیز مورد توجه قرار گرفت و این مرجع تقلید با بیان اینکه حوزه‌های علمیه در اخلاق باید سرآمد همه باشند، اظهار کرد: «بنده اول خودم را می‌گویم که باید در این مسیر مواظب باشم.»
7. لزوم بیداری حوزه علمیه بر اساس شرایط بین‌المللی
این نکته نیز، قطعا یکی از مهمترین نکاتی است که باید در همه برنامه ریزی‌های حوزه مورد توجه باشد.
حوزه علمیه باید همواره و به موقع، پاسخگوی مسائل روز و مستحدثه باشد و با «آینده پژوهی»، خود را برای شرایط جدید احتمالی و نیازهای آینده منطقه و جهان آماده سازد و همیشه چند گام جلوتر از شبهات و القائات گام بردارد.
8. ضرورت تقویت ارتباطات حوزه با نظام بین‌الملل
به نظر می‌رسد، این نکته هم در ادامه نکته قبلی قابل تفسیر است تا حوزه علمیه با اتخاذ این رویکرد، عملا در بطن مسائل و مباحث علمی و روز جهان بماند و بتواند با حداکثر توان خویش، در تبلیغ مستمر و تاثیرگذار اسلام ناب، پیشقدم باشد.
اکنون شایسته است تا این گفتار را با این جمله آیت الله صافی گلپایگانی به پایان ببریم؛ آنجا که ایشان در دیدار اخیر با اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه و به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید اظهار کرد:
«حوزه علمیه، امانت حضرت ولی عصر (عج) و حفظ این امانت بر همه واجب است.»
بنابراین باید گفت که نه تنها طلاب و حوزه‌های علمیه، بلکه همه اقشار جامعه اسلامی موظفند تا بر اساس توانایی خویش، در راستای حفظ و ارتقای این امانت و سپردن آن به صاحب حقیقی آن، یعنی حضرت ولی‌عصر(عج) گام بردارند.
باید گفت نیم نگاهی به رهنمودهای اخیر رهبری معظم انقلاب و سایر مراجع معظم تقلید و از جمله آیت الله صافی گلپایگانی به طلاب و حوزه‌های علمیه نشان می‌دهد که این حضرات، سرفصل‌های بسیار مهمی را برای حوزه‌های علمیه ترسیم کرده‌اند که می‌طلبد تا طلاب و حوزه‌های علمیه، این رهنمودهای ارزشمند را در همین آغاز سال تحصیلی جدید، نصب العین و مدّ نظر خود قرار دهند و مجاهدات علمی و عملی خویش را با عنایت به همین نکات به انجام برسانند.
اگر بخواهیم این بیانات را به شکل خلاصه مرور کنیم، می‌توان گفت که آنها در این 8 سرفصل قابل تلخیص است:
1. ضرورت انقلابی ماندن حوزه علمیه
این سرفصل، مطلب بسیار مهم و استراتژیکی است که در صحبت‌های اخیر رهبر حکیم انقلاب و به شکل تکرار گونه‌ای مطرح شده و می‌شود.
معظم له در این باره می‌فرمایند: «حوزه علمیه قم باید همچنان یک حوزه انقلابی و مهد انقلاب باقی بماند و رسیدن به این هدف، نیازمند اندیشه، تدبیر و برنامه ریزی دقیق است.»
«اگر بخواهیم نظام اسلامی همچنان اسلامی و انقلابی باقی بماند، باید حوزه علمیه انقلابی بماند؛ زیرا اگر حوزه علمیه انقلابی نماند، نظام در خطر انحراف از انقلاب قرار خواهد گرفت.»
در این باره می‌توان گفت که قطعا یکی از معانی مهم انقلابی‌گری حوزه‌های علمیه، تولید تئوری، اندیشه و ارائه راه حل برای مشکلات مختلف کشور و جهان اسلام است و از این رو می‌طلبد تا حوزه‌های علمیه ضمن انجام اصلاحات لازم احتمالی در ساختار حوزه و با هدف کمک به محتوا، برگزاری دوره‌های مطالعاتی کاربردی متعدد مانند انقلاب شناسی، امام شناسی، ایده پردازی و آینده پژوهی را در دستور کار قرار دهند تا از این رهگذر، طلاب و فضلای ارجمند را در مسیر انقلابی فکر کردن و انقلابی ماندن نگاه دارند و با این رویکرد، نظام را از خطر انحراف از انقلاب حفظ کنند.
2. ضرورت استقلال حوزه علمیه
این نکته نیز، نکته بسیار مهمی است که بارها از سوی مراجع معظم تقلید مورد توجه قرار گرفته است؛ چراکه در صورت استقلال حوزه‌ها، هم موقعیت خود حوزه محفوظ می‌ماند و هم از ایجاد انحراف در مسیر حرکتی حوزه جلوگیری می‌شود.
3. ضرورت پرهیز از مدرک گرایی
بدون تردید، یکی از آسیب‌های جدی حوزه در این روزگار، گرایش برخی طلاب به اخذ مدرک و به تعبیری، فراغت از تحصیل است در حالیکه نظام مقدس حوزوی، اصولا با مدرک و مدرک‌گرایی میانه خوبی ندارد و به بیان دیگر، هیچگاه در این نظام، بحث فراغت از تحصیل وجود ندارد و بر اساس متون دینی، می‌توان تا پایان عمر آموخت و آموخت و آموزاند، بدون آنکه بحث اخذ مدرک وجود داشته باشد.
4. لزوم انتخاب آزادانه دروس و استادان توسط طلاب
این نکته نیز، یکی از قوت‌های مهم نظام حوزوی تلقی می‌شود تا بر اساس آن، طلبه بتواند به شکل آزادانه، درس و استاد خود را برگزیند تا شور و اشتیاق آموختن، به حدّ اعلای خود برسد.
همین جا لازم است تا به یکی از توصیه‌های راهبردی حضرت آیت‌الله خامنه ای درباره دروس حوزه‌های علمیه اشاره شود. ایشان می‌فرمایند: «اگر بنده می‌خواستم برنامه حوزه علمیه قم را بنویسم، بلاشک یکی از مواد برنامه را این می‌گذاشتم که کتاب‌های آقای مطهری خوانده شود، خلاصه نویسی شود و امتحان داده شود.»
چنین است که باید گفت کتب بدون استثنا آموزنده استاد علامه شهید مطهری، باید همیشه در حوزه‌های علمیه تدریس شود تا طلاب بتوانند ضمن تسلط بر اندیشه‌های والای این استاد فرزانه و استفاده از آنها در تبلیغ، هم زمینه را برای بسط این اندیشه‌ها در جامعه فراهم کنند و هم زمینه‌ای برای انجام پژوهش‌های جامع بر محوریت اندیشه استاد و همچنین تالیف کتب جدید بر اساس مباحث روز فراهم شود.
5. ضرورت حفظ متون درسی اصیل حوزه
این نکته نیز در جایگاه خود، نکته‌ای مبنایی و کلیدی است؛ البته مراجع معظم تقلید در کنار این حفظ معنادار، منکر انجام اصلاحات لازم هم نیستند؛ اما بر این باورند که تغییرات و اصلاحات لازم باید زیر نظر کارشناسان امر و متخصصان آموزشی انجام پذیرد.
6. ضرورت توجه ویژه به «اخلاق» در حوزه علمیه
باید گفت اخلاق و توجه به مسائل اخلاقی، یکی از متمایزات جدی فعالیت‌های حوزوی بوده و هست. بر این اساس، این توصیه نیز بارها و بارها از زبان مراجع معظم تقلید مطرح شده و آنان نیز خود به این رویکرد پایبند بوده‌اند. در این باره می‌توان به دروس اخلاق کاربردی و تکان دهنده حضرت امام (ره) در حوزه علمیه قم اشاره کرد که همچنان در یاد و اذهان عموم مردم قم و شاگردان ایشان هست.
امام خود در این باره، لزوم پرداختن به مسائل اخلاقی را در هر جلسه درس حوزه یادآور می‌شدند و می‌فرمودند: «اخلاق باید در همه جا و در همه دروس حوزه مورد توجه قرار گیرد و اعتقادم بر این است که باید هر کس حوزه درسی بزرگ یا کوچکی دارد، یکی دو دقیقه مقدمتا یا موخرتا درس اخلاق بگوید که طلاب، با اخلاق اسلامی بار بیایند.»
همچنین این بیان در دیدار اخیر اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه با آیت الله صافی گلپایگانی نیز مورد توجه قرار گرفت و این مرجع تقلید با بیان اینکه حوزه‌های علمیه در اخلاق باید سرآمد همه باشند، اظهار کرد: «بنده اول خودم را می‌گویم که باید در این مسیر مواظب باشم.»
7. لزوم بیداری حوزه علمیه بر اساس شرایط بین‌المللی
این نکته نیز، قطعا یکی از مهمترین نکاتی است که باید در همه برنامه ریزی‌های حوزه مورد توجه باشد.
حوزه علمیه باید همواره و به موقع، پاسخگوی مسائل روز و مستحدثه باشد و با «آینده پژوهی»، خود را برای شرایط جدید احتمالی و نیازهای آینده منطقه و جهان آماده سازد و همیشه چند گام جلوتر از شبهات و القائات گام بردارد.
8. ضرورت تقویت ارتباطات حوزه با نظام بین‌الملل
به نظر می‌رسد، این نکته هم در ادامه نکته قبلی قابل تفسیر است تا حوزه علمیه با اتخاذ این رویکرد، عملا در بطن مسائل و مباحث علمی و روز جهان بماند و بتواند با حداکثر توان خویش، در تبلیغ مستمر و تاثیرگذار اسلام ناب، پیشقدم باشد.
اکنون شایسته است تا این گفتار را با این جمله آیت الله صافی گلپایگانی به پایان ببریم؛ آنجا که ایشان در دیدار اخیر با اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه و به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید اظهار کرد:
«حوزه علمیه، امانت حضرت ولی عصر (عج) و حفظ این امانت بر همه واجب است.»
بنابراین باید گفت که نه تنها طلاب و حوزه‌های علمیه، بلکه همه اقشار جامعه اسلامی موظفند تا بر اساس توانایی خویش، در راستای حفظ و ارتقای این امانت و سپردن آن به صاحب حقیقی آن، یعنی حضرت ولی‌عصر(عج) گام بردارند.
منبع: فارس
