نوروز رسم و آیین کهن ایرانیان و ایران زمین است که در مناطق مختلف شهری و روستایی زنجان نیز مانند سایر مناطق کشور با برپایی مراسمات خاص و ویژه جشن گرفته میشود.
خانه تکانی یا"هیس آلماق".
در زنجان نیز به مثابه سایر شهرهای ایران اسلامی، از اواسط اسفندماه، خانه ها گرد و غبار یک ساله را با آیین خانه تکانی که به «هیس آلماق» موسوم است، از رخسار می زدایند تا رنگ و بوی تازه ای بگیرد در واقع مردم قبل از رسیدن سال نو تحولی در زندگی خود ایجاد میکنند و خانه را برای پذیرایی از میهمانان عید آماده میسازند.
از ایران باستان، این عقیده بر مردم حاکم بوده است که فرشتگان و ارواح در نوروز بر روی زمین آمده و به منزل عزیزانشان میآیند،در صورت آراسته و تمیز بودن منزلشان و شاداب دیدن خانواده هایشان خوشحال شده و در غیر این صورت پریشان حال می گردند.
سبز کردن سبزه عید یا "گویرتمه"
هر ساله چند روز قبل از نوروز، زنان خوش سلیقه زنجان حبوباتی چون گندم، جو، عدس، ماش را به نیت شادابی، سلامتی و خرمی در سال پیش رو، سبز می کنند.
ماندن سبزه عید در خانه بعد از سیزده بدر در افواه مردم شگون ندارد و به نوعی می توان گفت که رها کردن سبزه نوروزی در آب روان به معنای جریان زندگی و حیات دوباره جانداران است.
چهارشنبه سوری یا "آخیر چارشنبه"
ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می روند. چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود و مردم زنجان نیز در این روز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوهایشان مراسمی را برگزار می کنند که ریشه اش به قرن ها پیش باز می گردد که مراسم ویژه آن در شب چهارشنبه صورت می گیرد.
مراسم چهارشنبه سوری یا به زبان محلی "آخیر چارشنبه" درغروب آخرین سه شنبه سال در زنجان و روستاها با روشن کردن آتش انجام می شود، که در این مراسم جوانان و کودکان به دور آتش جمع شده و به شادی می پردازند.
پریدن از روی آتش از دیگر مراسم ها در چهارشنبه سوری است که دختران و پسران مجرد برای باز شدن بخت شان از روی آتش می پرند و همراه با آن سرود هایی را زمزمه می کنند.
تهیه سفره هفت سین یا "بایرام سفراسی"
قبلا در مناطق روستایی پهن کردن سفره هفت سین زیاد مرسوم نبوده و به جای آن سفره عید گسترده می شد و افرادی که برای عید دیدنی به آن خانه میآمدند در آن سفره مینشستند و پذیرایی میشدند.
امروزه سفره عید زنجانی ها هم مانند سایر هموطنان ازهفت سین به نام های سنجد، سماق، سمنو، سبزه، سیب، سیر، سکه و در کنار آن قرآن و آیینه، ماهی قرمز، تخم مرغ رنگی تشکیل می شود که هر کدام نمادی برای خود دارند.
دید و بازدید و صله رحم
بعد از تحویل سال و آمدن سال نو، دید و بازدید از بزرگان خانواده و اعضای فامیل از دیگر رسوم بین مردم است که چند روز اول عید در مناطق شهری و روستایی زنجان به این امر اختصاص مییابد.
همچنین روز نخست عید نوروز خانواده صاحب عزا مجلسی را به عنوان عید متوفی یا "قارا بایرام" برگزار میکنند و همه دوستان و آشنایان برای ادای احترام و خواندن فاتحه به دور آنها جمع میشوند.
در قارا بایرام خانواده ماتم زده که عزیز خود را از دست داده است با خرما و چای از میهمانان پذیرایی کرده و به هیچ عنوان سفره هفت سین پهن نمیکنند.
گزارش: فاطمه شامی