نقدی بر مدیریت استان

بدرستی اشاره کرده بود آن نویسنده جوان و خوش قلم استان که در روزهای اخیر موج جدیدی از انتقاد به عملکرد دولت محلی و در رأس آن، استاندار صورت می گیرد. او اضافه کرده بود که سرچشمه آن بیشتر از آنکه از ناحیه دلواپسان استانی باشد از سوی اصلاح طلبان است و ...

جای جای یادداشت ایشان با ذکر توصیفی از گذشته و حال پر از نکته های بدیع و آموزنده بود جز یک مورد که جانب انصاف رها ساخته و به تلویح و تصریح، منتقدان را به اتهام ناروایی نواخته بود که سودای سهم خواهی در سر دارند . جا داشت که حرمت نگه می داشت و با یک حکم کلی اینچنین باب انتقاد را نمی بست.

نمی بندد. چرا که دیریست، آنها از طعنۀ رقیب هم نمی رنجند چه رسد به طنز رفیق که از سر طنازی سخنی گفته باشد.

یقینا حمید "رستمی عزیز" در این گفتار فرمان از جایی نبرده است. اما باید می دانست که آنچه او در آیینه بیند عیان ،احتمالا دیگران هم بیند آنرا پیش از آن. آنها هم با همان توصیفات و بیش از آن آشنایند اما شاخصه های علم سیاست، پارامترها و معیارهای دیگری برای ارزیابی عملکرد مدیریتهای سیاسی دارد که تغییر آن دست و من و شمانیست. حب و بغض ما چیزی بر آن نمی افزاید ، چیزی از آن نمی کاهد .

بر اساس آن معیارها هر اندازه ساختار تصمیم گیری در یک سیستم سیاسی از پراکندگی به یکپارچگی و از تعدد به تمرکز و از نوسان به ثبات جهت داشته باشد، به همان اندازه، آن سیستم و مدیریت آن در کار خود موفق بوده است.

«اقتدار» که کلید واژه ای آشنا در عالم سیاست است، در ارزیابی مورد نظر حرف اساسی می زند. فقدان آن از نگاه سیستمی، حالتی را بوجود می آورد که تصمیمات خود سیستم به تضعیف آن می انجامد. تصمیمات متخذه تحت تاثیر این و آن ،به طور مرتب همدیگر را نقض می کنند و به عقیم شدن امور کمک می کنند. در بررسی سیستمی به چنین حالتی «خود عقیم سازی» می گویند.

اظهار نظر در موردی مرتبط با حوزه کارشناسی ، متضمن چند مزیت و البته یک ایراد جزئی است. مزیت از این جهت که سخن او می تواند حاوی نکات فنی باشد و عیب و ایراد از آن نظرکه استعداد برداشت های مختلف را دارد . در آن صورت مزیت احتمالی نیز بلا اثر می گردد، که به قول مولانا ،چون غرض آمد هنر پوشیده شد و صد حجاب از دل به سوی دیده شد. با این امید که، همین دو جملۀ کوتاه مثنوی، رفع نگرانی کند و راه را بر هرگونه سوء برداشت احتمالی و طعنه هایی از آن دست که ذکر شد ببندد،نکاتی به وجه اجمال مطرح می گردد.

در یک نگاه کلی « اقتدار » و یا همان «اتوریته» در مدیریت استان آسیب دیده است و کسانی که با نادیدن این مهم، باری به هر جهت را جایگزین زبان کارشناسی ساخته اند، مشاوره خوبی در بهبود امور ارائه نمی دهند. طرفه آنکه انتظار دارند این مهم از دید هر ناظری هم نادیده گرفته شود.

روی سخن با نویسندۀ محترم و فرد بخصوصی نیست و مخاطب کلی دارد. گویی برخی غافل هستند از این نکته که اگر کلامی نباید پرده در و منفی باف باشد،تبلیغاتچی و مدیحه گر و مداهنه گو هم نباید باشد ،آنهمه شهد و شکر سخن باید با معجون کارشناسی عجین گردد تا حلاوت مورد انتظار حاصل آید و گرنه بیش از آنکه یک نقد و بررسی علمی و همه جانبه از یک عملکرد مدیریتی باشد به یک آگهی تبلیغاتی شباهت خواهد داشت.

از آن منظر، با اذعان تمام به ویژگیهای شخصیتی قابل احترام استاندار و پاسداشت جایگاه لازم الاحترام ایشان،ب اید گفت که مدیریت استان اردبیل در بخشهای مختلف سیاسی، اقتصادی و.... از نارساییهایی رنج می برد.

از «مگا پروژه هایی» که از همان ابتدا معلوم بود، واژه ای عاریتی و بدون پشتوانۀ نظری است، عجالتا سخن نمی رود. از ظرفیتها و مزیتهای استان، در بخشهای مختلف صنعتی ، گردشگری، کشاورزی که می توانست بارور شود، از به فعلیت رساندن خیلی از استعدادها و مثلا گره گشایی از صادرات هزاران تن سیب زمینی استان که راهی موثر برای خروج از استان به بازارهای خارجی نیافت. از ابهام و تعلل در پروژه های راه آهن و ... سخنی نمی رود. بهتر است سخن از مجرای اصلی که نگاه به مدیریت سیاسی استان است،دور نیفتد.

وظایف و مسئولیت سنگین استانداران در حوزه مسئولیتی خود بر کسی پوشیده نیست اما بر سبیل بدیهیات و به لحاظ ارتباط موضوعی به برخی ازآنها اشاره می شود.

استانداران به عنوان عالی ترین مقام اجرایی استان علاوه بر نمایندگی عالی دولت در استانها، بالاترین مسئولیت حاکمیتی و حکومتی را نیز در حیطه هماهنگی و اجرای سیاست های عمومی دولت ،در راس کلیه سازمانها وارگان های دولتی به عهده دارند.

از آن نظر ریاست کلیه جلسات اجرایی و برنامه ریزی استان در قالب شوراهای مختلف اداری،امنیتی،اجتماعی،فرهنگی،جوانان،بانوان،آموزش و پرورش و ... با آنهاست. علاوه بر آن مسئولیت برقراری نظم و امنیت عمومی، پیش بینی معضلات استان در ابعاد مختلف و برنامه ریزی برای پیشگیری از آنها، مدیریت بحران، تعیین اولویت ها ،نظارت بر حسن اجرای قوانین، برگزاری انتخابات، حفظ و حراست از ارزش های نظام ،اعمال هماهنگی میان تمام دستگاههای دولتی وحکومتی،تعیین فرمانداران، هماهنگی با وزرا وروسای سازمان های کشوری در تعیین مدیران استان و صدها مسئولیت اساسی دیگر نیز به فراخور اقتضائات هر استان با آنهاست.

با نگاه به همین اهمیت،قانونگذار، مکانیزم دقیق و پیچیده ای را برای تعیین افراد به این مسئولیت از طریق پیشنهاد وزیر کشور و تصویب هیئت وزیران درنظر گرفته است.

همان اهمیت، هیچ گونه تسامح ، و وانهادن اقتدار از سوی این حوزه به حوزه های دیگر را بر نمی تابد. کوچکترین سهل انگاری در این عرصه می تواند آفت های عمده در برداشته باشد و متغیرهای متعدد و غیر مرتبط دیگری را در موضوع دخیل کند.

اگر کسی بی توجه به نظر و اقتدار استاندار، از لابی های غیر مرتبط عبور کند و به اتاقهای مدیریتی در بخشهای مختلف سیاسی ،اجتماعی و.... در استان راه یابد، عملا منصوب چه کسی خواهد بود . منصوب نماینده عالی دولت یا جریانات گوناگون؟ پاسخگو در مقابل چه کسی خواهد بود، دولت یا جریانات گوناگون؟ نماینده چه کسی؟ وامدار چه کسی ؟ مدیون چه کسی و....

با این شیوه های وارونه از هماهنگیهای ناهماهنگ، از شاکله وجودی شخصی که با تکیه بر عالیترین منصب دولتی در استان می خواهد آنهمه وظیفه و مسئولیت کلان را توام با اقتدار و بی طرفانه انجام دهد ، چه باقی می ماند؟

برای کسانی که امضای مدیریت عالی استان را در گرفتن منصب و مدیریت بخشهای مختلف استان ،تشریفاتی تلقی می کنند و آن را در گرو رضایت عوامل پشت پرده می دانند حرجی نیست. امروز ذکر قصه دلدادگی و دوندگی آنها در استان به دنبال آرزوهای خود، کوچه به کوچه و کو به کو ،نقل محافل و زبانزد خاص وعام است.

توصیف آن از این قلم ساخته نیست از قلم های دیگری ساخته است. اما پاسداشت حرمت واقتدار جایگاه و مسئولیتهایی که به امانت از طرف مردم در دست ماست ،سخنی دیگر است .

در بخش مدیریت سیاسی استان که اصلی ترین کارآمدیها در آن حوزه ارزیابی می شود وضعیت بهتری را شاهد نیستیم . درعزل و نصب های مدیریتی، حرکت پاندولی چپ به راست و راست به چپ، هنوز در نقطه ای قوام و قرار و اعتدال نیافته است. هیچ ثبات و معیاری در این عرصه مشاهده نمی شود و این بیش از همه، نمایانگر فقدان اقتدار در تصمیم گیریهای مدیریتی است.

ذکر چند نمونه از دهها مورد هم موجب آزردگی است اما گریزی از یادآوری آن نیست.

مختصات سیاسی و اجتماعی یک شهرستان، مگر چه اندازه پیچیده و پرنوسان بود که در طول یکسال و نیم، هر شش ماه یکبار، حضور یک فرماندار را در خود تجربه کرد؟

کدام اندیشمند سیاسی، در عرصۀ معاونت و مشاورت سیاسی چنین بی ثباتی و نوسانی را بر اتاق تصمیم گیری کلان تحمیل می کند ؟ مشابه این وضعیت دهها نمونه دارد. گاهی آدم به جد دچار تردید می شود که آیا استانداری اردبیل دارای معاونت سیاسی هست یا نیست؟

ما باید می دانستیم که اگر کوچکترین چراغ سبزی برای عزل و نصب مدیریتی با معیاری غیر از کار آمدی بدهیم، همه مبادی قدرت این حق را به خود خواهند داد که با همان معیار افرادی را برای قرار گرفتن در عرصه های مدیریتی بر ما تحمیل کنند و شور بختانه باید گفت که این اتفاق افتاد و اقتدار تصمیم گیری از این بابت آسیب جدی دید. وگرنه تغییر شش ماه، هفت ماه یکبار مدیری در بخشهای مختلف چه معنایی جز فقدان معیار و اقتدار در تصمیم گیری دارد؟

مگر اینکه ادعا شود این خود اوج اقتدار است و ناکار آمدی او در همین مدت کوتاه به اثبات رسیده است. آن موقع باید پرسید مگر اساسی ترین وظیفه شما انتخاب مدیران کار آمد برای عرصه های مختلف مدیریتی نیست این فرصت سوزی مدیریتی را چگونه توجیه می کنید ؟!

فرصتهای محدود مدیریتی و انتظارات بجای مردمی، چنین بی ثباتی و بی سر و سامانی را بر نمی تابد. نام این اعتدال نیست، بلکه شاید توافق و پاسخگویی به مبادی غیر از دولت است که بنا به ادعاهای خود در انتصاب مدیریت استان نقش تعیین کننده ایفا کرده اند.

اعتدال ،کتاب قطوری از یک گفتمان قاطع مدیریتی است که هیچ سطر و ستونی از آن با روشهای باری به هر جهت همخوانی ندارد. کسانی که در طول عمر سیاسی خود کلمه ای سخن معتدل نگفته اند، نمی توانند در منصب مشاوران پیدا و پنهان ، سخنگو و طلایه دار اعتدال مورد نظر دولت در استان باشند.

ناشی از چنین روشها و مداخلات ناروایی است که فقدان اعتماد به نفس و وفاداری به آرمانهای دولت در میان بعضی مدیران به حدی رسیده است که حتی برخی از گردانندگان ستاد دکتر روحانی هم که امروز در حساس ترین مناصب دولتی استان ،جا خوش کرده اند، از هم اکنون به یک آیندۀ سیاسی دیگری چشمک می زنند.

اگرچه بروز چنین رفتارهایی از کسانی که زمانی با برائت از گذشته خود پشت اتاقهای دولت احمدی نژاد بست نشستند،تا چراغی جدید بر افروزند ، امری بعید و دور از ذهن به نظر نمی رسد. افسوس که از بخت بد آنها این حرکتها در باور دولت مهرورز نگنجید.

امروز دیگر گفتگو در آن زمینه ها ، امری کاملا غیر ضرور است، در عین حال روا هم نیست که خواب خوش برخی که کارنامۀ دیگری برای خودشان دست و پا کرده اند، آشفته گردد. لیکن از یادآوری فراست سیاسی برخی دیگر ، چگونه باید غافل شد که در ستادهای رقبای روحانی منزل گزیدند اما از صبحدم آخرین شنبۀ خرداد 92 بازیگرتر از بازیگران اصلی، به نفع تیم برنده وارد زمین شدند؟ با این توجیه که

« گرچه حضور من درآن ستاد بود، اما دلم با روحانی بود»

حقیقتا دیگر چنین رفتاری در نوع خود نوبر بود ، که خرقه جایی گرو و باده و دفتر جایی نهادند .آخر، تو خود چه لعبتی ای شهسوار شیرین کار که هر صباح و مساح ،شمع مجلس دگری؟

آقای استاندار!

« اقتدار واتوریته» واژه ای نا مانوس با تعامل و همکاری واعتدال نیست. شاید برای کسانی مشتبه شود که این مفهوم با الفت و مهربانی نمی خواند. در آنصورت اجازه دهید در خاتمه این گفتگو، کلام تلخ خود را به حلاوت آیه ای از قران کریم شیرین سازم که در آن مشاوره ،گذشت ،تصمیم گیری مقتدرانه و توکل الهی یکجا جمع شده است.

«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ»

· «به سبب رحمت خداست که تو با آنها اينچنين خوشخوی و مهربان هستی اگر تند خو و سخت دل می بودی از گرد تو پراکنده می شدند پس بر آنها ببخشای و برايشان آمرزش بخواه و در کارها با ايشان مشورت کن و چون قصد کاری کنی بر خدای توکل کن ، که خدا توکل کنندگان را دوست دارد.»

طبعا ،تفسیر آیه با اهل فن است، اما ترجمه تحت اللفظی آن هم ، چون خورشید تابناک می درخشد. و چراغ راه مدیریتها و مسئولیتهاست.

با علم بر اینکه بنا به ضمانت الهی و ندای آسمانی، مهربانی، هیچ منافاتی با اقتدار و عزم جزم ندارد، بهتر است با همگان مشورت کنی با همه مهربانی در پیش گیری ،با همگان از هر نوع فکر وسلیقه ای تعامل کنی، اما وقتی موعد تصمیم فرا رسید بر خدا توکل کنی و شخصا و با کمال اقتدار تصمیم بگیری، اجازه ندهی افراد غیر مرتبط به جای تو تصمیم بگیرند. گرچه شیرین دهنانی تو را از قاطعیت باز خواهند داشت اما نگران نباش.

مهر وامضای خاتم با توست.

مالک رضایی

کارشناس ارشد علوم سیاسی