در طول تاریخ همواره سفر در زندگی جامعه انسانی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. در ۱۵۰ سال اخیر موضوع گردشگری وبازدید از مناطق جغرافیایی گوناگون به صورت جدی مورد توجه انسان قرار گرفت و این فرآیند پس از جنگ جهانی دوم با فراهم آمدن زمینه مناسب سفر برای بخش قابل توجهی از جمعیت جهان زمینه ساز تبدیل شدن گردشگری به یک فعالیت پر سود در اقتصاد جهانی گردید.
در کشورهای مختلف برای جذب گردشگر تلاشهای مختلفی نظیر معرفی قابلیتهای گردشگری در مناطق طبیعی، مناطق تاریخی، چشم اندازهای انسانی و... به عمل آمده است و کوشش شده است شرایط برای بهره برداری از این صنعت جهت دست یابی به توسعه اقتصادی فراهم گردد.
در دو دهه اخیر با پیدایش فضای مجازی مفهومی جدید تحت عنوان «گردشگری مجازی» پا به عرصه وجود نهاد. گردشگری مجازی در طی مدت اندکی که معرفی شده است قابلیتهای زیادی را برای توسعه صنعت گردشگری به نمایش گذاشته است و زمینه ساز آن شده است که ضمن تسهیل مسافرت برای گردشگران منافع اقتصادی بسیاری نظیر اشتغال، کاهش هزینه، افزایش تعداد گردشگران و... حاصل گردد.
در کشور ایران به صورت عام و استان همدان به صورت خاص قابلیتها و مزیتهایی گستردهای در بخش گردشگری وجود دارد. با توجه به این موضوع این پژوهش در پی آن است که به این پرسش پاسخ دهد که به چه ترتیب میتوان از گردشگری مجازی برای توسعه صنعت گردشگری در سطح استان همدان استفاده نمود؟
بر اساس آمار و ارقامی که از سوی نهادهای مختلف در سطوح ملی و بین المللی ارایه گردیده است، صنعت گردشگری به یکی از فعالیتهای پول ساز در اقتصاد جهانی تبدیل گردیده است. به همین منظور در بخش صنعت گردشگری کشورهای مختلف در تلاش هستند که با استفاده از ابزارهای گوناگونی همچون تسهیل اخذ روادید، مقررات زدایی، ایجاد امنیت، بستری سازی برای سرمایه گذاری خارجی، تبلیغات و... تعداد بیشتری از گردشگران را به سمت خود جذب نمایند و سطح درآمد حاصل از این صنعت را در کشور خویش افزایش دهند.
در ادبیات علمی مدرن، واژه گردشگر برای اولین بار در سال ۱۹۳۷ میلادی به صورت رسمی از سوی سازمانهای بین المللی استفاده شد. از پایان قرن نوزدهم میلادی به این سو رفته رفته تعداد سفرهایی که در مقیاس جهانی از سوی شهروندان کشورهای مختلف صورت میگرفت رشد بسزایی یافت به گونهای که پس از جنگ جهانی دوم، گردشگری به یک مفهوم جهانی تبدیل گردید. یکی از اصطلاحات جدیدی که در سالهای اخیر به صورت گسترده در محافل علمی و همچنین اقتصادی در حوزه گردشگری مورد استفاده قرار گرفته است اصطلاح «گردشگری الکترونیک» یا به عبارت دیگر «گردشگری مجازی» میباشد.
این مفهوم در چند سال اخیر تا بدان اندازه اهمیت یافته است که از سوی کشورهای مختلف و نهادهای دولتی، عمومی و محلی جهت به بهره برداری رساندن پتانسیلهای گردشگری به صورت گستردهای مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به قابلیتهای نوینی که گردشگری مجازی برای توسعه گردشگری فراهم آورده است به نظر میرسد لازم است که از سوی نهادهای مختلف در کشور ایران در سطوح مختلف ملی و استانی ترتیبی اتخاذ گردد تا از این ابزار به عنوان عاملی برای توسعه اقتصادی – اجتماعی بهره برداری گردد.
بر این اساس با توجه به ویژگیهای جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی و مزیتهای گردشگری که استان همدان از آن برخوردار است نیاز است تا با بررسی و تحلیل مفهوم گردشگری الکترونیک و کارکردهای آن، فرصتهایی که این امکانات جدید برای توسعه گردشگری در استان همدان و به خصوص شهر همدان فراهم میآورد مورد ارزیابی قرار گیرد.
برای آن که در صنعت گردشگری زمینه برای افزایش تعداد گردشگران فراهم گردد و مسیر برای توسعه صنعت گردشگری هموار شود به چه ترتیب از امکانات گردشگری مجازی میتوان یاری گرفت؟
گردشگری مجازی فرصت آن را فراهم مینماید که با افزایش سرعت دست یابی به اطلاعات و تسهیل فرآیندهای مختلفی که در جذب گردشگر و مسافرت گردشگران تاثیر گذار است بر تعداد گردشگرانی که از یک منطقه ویژه گردشگری بازدید مینمایند افزوده شود و زمینه لازم برای توسعه صنعت گردشگری به وجود آید.
به صورت کلی گردشگر به فردی اطلاق میگردد که حداقل به مدت ۲۴ ساعت از شهر خود خارج گردد و به سایر مناطق جغرافیایی مسافرت نماید. این اصطلاح همه سفرهایی را که در مقیاسهای مختلف محلی، ناحیه ای، ملی و بین المللی صورت میپذیرد را در بر میگیرد. رشتههای مختلف علمی تا کنون تلاشهای بسیاری را به عمل آورده اند تا از دیدگاههای مختلف این مفهوم و کارکردهای اقتصادی، اجتماعی و... آن را مورد بررسی قرار دهند تا به این ترتیب با شناسایی مزیتها و ضعفهای موجود در صنعت گردشگری مسیر را برای توسعه این فعالیت و بهره برداری حداکثری از مزیتهایی که از این ناحیه متوجه یک روستا، شهر و یا کشور میشود فراهم آورند.
در مورد گردشگری و تاثیرات آن تاکنون مطالب گوناگونی توسط محققان و کارگزران مختلف ارایه شده است و در در مورد اهمیت آن تاکیدات بسیار زیادی صورت گرفته است.
ایران از لحاظ دارا بودن ابنیه و آثار تاریخی جزو ۹ کشور نخست دنیا و از لحاظ جاذبههای اکوتوریستی در میان ۱۰ کشور برتر دنیا قرار دارد (ارمغان، ۱۳۸۶: ۲۳۶). این در حالی است که باید متناسب با این قابلیتها از درآمد ۴۰۰ میلیارد دلاری توریسم بهره ببرد و سهم آن حداقل ۵ درصد این میزان درآمد باشد. اما درآمد ایران نه تنها این میزان نیست، بلکه درآمد سالانه ایران بسیار پایینتر و کمتر از ۵ صدم درصد سهم توزیع است و در میان دنیا در رتبه ۹۲ قرار دارد (محسنی، ۱۳۸۸: ۱۵۲). این سهم بسیار پایین از گردشگری جهانی، مبین آن است که در کشور ایران به صورت مناسبی همه برنامههایی که میتواند در توسعه فعالیتهای گردشگری موثر باشد در دستورکار قرار نگرفته است و از تواناییهای محیطی و فرصتهای که از نظر جغرافیایی وتاریخی ایران از آن برخوردار است به نحو مناسب و شایستهای استفاده نمیگردد.
سیر تحول و تغییراتی که در سالهای اخیر در برنامه ریزی برای گردشگری دد کشورهای مختلف روی داده است نشان میدهد که از سوی آنها دست یابی به اهداف و حداکثر بهره برداری مناسب از قابلیتهای محیطی از جایگاه ویژهای برخوردار است. حاصل آن که در بسیاری از این کشورها ما شاهد توسعه فعالیتهای گردشگری، جذب گردشگران بین المللی، ایجاد اشتغال و کسب درآمد هستیم.
بسیاری از کشورها به صورت فزایندهای به این حقیقت پی برده اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و در صدد یافتن راههای تازهای برآیند (لطفی، ۱۳۸۴: ۶۰). آگاهی جوامع از این که گردشگری منبع درآمدی ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظهای در اختیار اقتصاد یک کشور قرار میدهد، باعث شده که گردشگری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند و به عنوان یک صنعت تلقی شود (طهماسبی پاشا و مجیدی، ۱۳۸۴: ۳۸). بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی میدانند. اگرچه در مناطق مختلف، شرایط متفاوت است، گردشگری همواره عامل مهمی برای توسعه اقتصادی به حساب میآید (ابراهیمی و خسرویان، ۱۳۸۴: ۱۰۲).
ادامه دارد...