تو بزرگتر از آنی ...

مالک رضایی

تو برتر از آنی که در دل دارند اما کمتر از آنی که می گویند.

دکتر علی شریعتی که دارای نگاهی نکته بین به مسائل و مناسبات اجتماعی بود، می گوید:

« ... همانگونه که معرفی کسی کمتر از واقعیت او تحقیر روا داشتن در مورد آن شخص است، به کار بردن القاب وعناوینی فراتر از واقعیت وی نیز نوعی توهین در مورد اوست.»

« مگا استاندار» ،« فرمانده بزرگ اصلاح طلبان معتدل »،«استاندار دولت بنفش» .....

اینها چه تعابیری هستند که روی جلد بعضی مجلات و نشریات و با فونتهای درشت و بولد شده از طرف برخی ها به کار گرفته می شوند ؟ با این تعابیر و تعاریف تر و شیرین ، واقعا از دست اندرکاران، عجب دارم که چرا سر تا پای گویندگان آنرا در زر نمی گیرند ؟! «مگا استاندار»، «فرمانده بزرگ، و ...»

کسی نیست بپرسد که آقا مگر اصلاح طلبان معتدل، لشگر نظامی هستند که شما دنبال معرفی فرمانده برای آنان هستید؟ گفتمانی از این دست ، بیش از آنکه معرفی یک مدیر و یا یک عملکرد مدیریتی باشد،

... به یک آگهی و بروشور تبلیغاتی اما از نوع ناشیانۀ آن شباهت دارد که نفعی هم به حال معرفی شونده نمی رساند. چنین گفتمانی، ذره ای به شخصیت کسی نمی افزاید. بلکه ممکن است اسباب شوخی بذله گویانی در دنیای وایبر ، تانگو ، واتس آپ و ... بشود . اما، خواجه پندارد که خدمت می کند!

آقای دکتر مجید خدابخش چه در جایگاه استانداری و چه بدون آن ، شخصیتی قابل احترام هستند. اما چند صباحی بعد که ایشان درآن جایگاه نباشند یا باشند، چنانچه در زبان و دهان افرادی این جملات بچرخد که مثلا «از مگا استاندار چه خبر؟»، « فرمانده بزرگ کجاست؟» و .... ضرر و زیان شخصیتی آنرا چه کسی جبران می کند ؟ این یک جفای تلخ ، اما شیرین نماست که برخی با زبان دوستی و قرابت ، مرتکب می شوند . با این سبک گفتمان ، تو اگر حلوا نهی اندر لبم ، من از آن حلوای تو اندرتبَم.

مسلم است که مدت زمان مسئولیتها محدود وگذراست . چهار سال، پنج سال، اندکی بیشتر، مدتی کمتر. اما آنچه که ثابت است شخصیتهای افراد است که نباید با ناشیگری سطحی نگرانۀ عده ای ، آسیب ببیند . چنانچه کسی احتمال چنین آسیبی را نمی دهد، یا بدلیل جوانی وکم تجربگی از عوارض اجتماعی آن غافل است و یا به نوعی خود را به تغافل زده است و البته که دومی را دارویی نیست. همانطور که تمارض را نیست ، تجاهل را نیست .

بیست سال پیش بود که به کار بردن جمله ای در مورد کاندیدایی که قصد ورود به مجلس راداشت، باعث شد که یک عبارت دو کلمه ای برای همیشه در پسوند نام او و در اذهان مردم باقی بماند . از آن تاریخ به بعد صدها نفر کاندیدای انتخابات مجلس شده اند و دهها نفرهم به مجلس راه یافته اند. اما همه را با نام ونام فامیلیش می شناسند ، جز این مورد خاص که وقتی نامش مطرح می شود با خنده ای از جانب مخاطب، پسوندی به نامش اضافه می شود. و سخن از مسیر جدی و قابل احترام خود خارج می شود:

«توفان اندیشه»

ماجرا این بود که در یکی از دوره های انتخاباتی مجلس ، جوان جویای نامی وارد کارزار رقابتی از حوزۀ انتخابیۀ اردبیل شد. ذیل بروشور تبلیغاتی او که حاوی یک عکس تصنعی متفکرانه، با نگاه و انگشت اشاره ای به افقی دور دست بود این جمله خودنمایی می کرد:

« توفان اندیشه به راه افتاد.»

به جرات و بنا به اذعان همگانی این سبک تبلیغ ، جز خنده و استهزا ، نگاه احترام آمیزی به سوی آن داوطلب محترم انتخاباتی جلب نکرد و بالاخره با قبول چنین هزینۀ سنگینی ، صحنۀ انتخابات را ترک کرد. توفیقهای بعدی او هم که به طریقی متفاوت حاصل شد از ارتفاع آن هزینه ها نکاست.

با شناختی که از ویژگیهای شخصیتی آقای خدابخش وجود دارد مطمئنا می توان گفت که وی به کار بردن چنین تعابیری را در مورد خودش نمی پسندد، اما شاید بهتر باشد این عدم پسند را به دوستان و نزدیکانی که در مورد او چنین ادبیات و گفتمانهایی را پیشه ساخته اند یاد آور شوند. این یاد آوری امر سختی نیست.

روزی فردی به حضور حضرت امیر المومنین علی (ع) رسید و زبان به تمجید و تکریمی افراطی از او گشود که خود از عمق دل و درون به آن اعتقادی نداشت. حضرت به فراست دریافت که دل و زبان گوینده در مورد سخنی که می گوید یکی نیست. لبخندی زد و فرمود:

«من کمتر از آنم کهبر زبان آوردى، و برتر از آنم کهدردل داری.»

در طول عمرم و در هیچ کتاب و اثری جمله ای به این زیبایی ندیده ام.