به دلیل پیچیدگیهای عـصر ارتباطات، توجه به موضوع مدیریت ارتباط در ابعاد گوناگون ضــروری است؛اگر چه بخــش مهمی از مدیریت کلان فـضای مجازی به عهده حکومت است و این نهاد نقـش اصلی را در مدیریت اولیه فضای مـجازی به عهده دارند اما خانواده و اعضـاء آن نیز که عمدتا نقش تولید، توزیع و مصرف محصولات رسانه ای را به عـهده دارند در مدیریت بر فضای مجـازی نقش بیبدیلی دارند بنابراین نبـاید از خود سلب مســـئولیت کنند و حالتی انفعالی به خود بگیرند.
در سطح نهاد خانواده باید این سئوالات را پاســـخ داده که به راستی با توجه به ویژگیهای فناوری ارتباطـات و وجود انبوهی از اطلاعات صحیح و سقیم، چه مقدار و چه نوعی از آنها در چه زمانی مورد نیاز ماست؟ چه مقدار و چه نوعی را میتوانیم و باید برای دیگران توزیع کنیم؟ چه مقدار و چه نوعی را باید حفظ کنیم؟ هـمه این پرسشها گویای اهمیـت و ضرورت مدیریت ارتباط است.
نهاد خــانواده برای آن که از طرفی بتواند نیازهای خود را از طریق فضای مجازی بر طرف کند و از طرف دیگر از تهـدیدات آن پیشگیری نماید باید به جایگاههایی که میتوانــد در فرایند عـملیات رسانه ای آگاه شود و مــهارتهای لازم را برای ایفای هر چه بهتر آن نقش به دسـت آورد.
توصیه به والدین برای مدیریت فضای مجازی :
*بعضی ازخانوادهها خودشان زمینهساز استفاده فرزندان از موبایل، تبلت و فضای مجازی هستند که باید والدین سرگرمیهای متناسب با سن، علایق و ویژگیهای شخصیتی نوجوان را جایگزین فضای مجازی کنند و باید جذابیت این سرگرمی، همسان یا بالاتر از فضای مجازی باشد.
* پژوهشها نشان داده خانوادههایی که برای فرزندشان اهمیت قائل هستند و به حرفهای آنها گوش میدهند و با او همدلی میکنند، تا حدودی میتوانند از گرایش افراطی نوجوان به موبایل و فضای مجازی جلوگیری کنند.
* خانواده باید شرایط استفاده نوجوان از فضای مجازی را تعیین کند و در شرایطی که استفاده از فضای مجازی اجتنابناپذیر است با تعیین کردن شرط هایی و گرفتن هزینههای اینترنت و شارژ آن از پول تو جیبیهای نوجوان میتوان استفاده او را کاهش داد.
* والدین باید بتوانند اطلاعاتی که از رسانهها میگیرند را با تجزیه و تحلیل آن به فرزندان بیاموزند چرا که همه اطلاعات موجود صحیح نیستند و همه موارد به درد نوجوان نمیخورد.
*اعتیاد نوجوانان به فضای مجازی درمان شدنی است و مهم ترین بحث پیشگیری است که امروزه فراموش شده و باید این پیشگیری از دبستان شروع شود که این اتفاق نیازمند توجه والدین، معلمان و مسئولین مدارس و داشتن سواد رسانهای است.
آموزش به کودکان باید با خلاقیت، صبوری، روحیه تشویق و ترغیب، مشارکت و انجام کار تیمی و... صورت گیرد؛ استفاده از ابزارها و روش های مختلف متمرکز بر تفکر انتقادی به ویژه در آموزش سواد رسانه ای به کودکان ضروری است.
استفاده از روش های مختلف آموزشی اعم از تهیه کاردستی، انجام انواع بازی و سرگرمی (با روش و ابزارهای مختلف)، برگزاری مسابقه و تقویت حس رقابتی مثبت، بهره گیری از فلش کارت، کتاب به خصوص کتاب های تصویری بدون کلام، کارت های ویژه آموزش های مختلف (تضادها، روابط، مهارتهای زندگی، شناسایی حیوانات، گیاهان وغیره، آشنایی با زبان بدن وغیره)، داستان سرایی در حوزه های مختلف، انجام حرکات نمایشی وغیره، آموزش با موسیقی و ریتم، آموزش حین پخش برنامه، آموزش همزمان چندگانه با روش های مختلف بر محور یک موضوع واحد، آموزش با ابزارهای ساده محیطی ولی با نگاهی خلاقانه وغیره استفاده از فرصت های درون و بیرون منزل برای آموزش می توانند راهگشا در این آموزش ها باشند.
داشتن ارتباط دوستانه و صمیمانه با کودک در تمامی امور آموزشی، مدیریت و نظارت بر محتوای رسانه ای وغیره، شکل دهی یک دیالوگ منطقی در حوزه سواد رسانه ای با کودک و حاکم کردن این فضا در خانه و خانواده .
باید به خاطر داشت والدینی که نتوانند نقش خود را نزد کودک حفظ کنند، این نقش به زودی به گروه همسالان در فضای مجازی، برخی برنامه ها و اپلییشن ها وغیره واگذار می شود بنابراین حفظ جایگاه نزد کودک و نوجوان ضروری است.
کودک عصر حاضر از سنین کودکی، همراه با والدینش از تلفن همراه، بازی های آن و حتی اینترنت بهره می گیرد در حالی که آموزش ها، مدیریت و هشدارهای لازم را ممکن است دریافت نکند، این یعنی حضور یک کودک پشت یک ماشین با سرعت بالا در یک آزاد راه. در جریان تعامل با کودک و در یک فضای دوستانه و صمیمانه در تصمیم گیری ها و اقدامات رسانه ای به او باید بتوان کمک کرد.
چنانچه بنا به هر دلیل کودک در رسانه های اجتماعی یا فضای مجازی حضور دارد باید او را متوجه کرد که باید چه چیزهایی را پست بگذارد و در مورد چه چیزهایی نباید پست بگذارد. قبل از انتشار هر مطلبی باید به دقت فکر کند. در شبکه های اجتماعی باید دوست و فالور فرزند خود بود. آن چه را که شخصی است را باید شخصی نگهداشت مثل اطلاعات خصوصی کودک، ادرس خانه و غیره، ضرورت رعایت احترام و ادب همچنان در فضای مجازی، محدود کردن اطلاعات پروفایل جز برای افراد مورد اعتماد، عدم گفتگو با افراد غریبۀ آنلاین.
* والدین با شرط گذاری برای اینکه استفاده از فضای مجازی منوط به خواندن صفحاتی از کتاب و یا انجام کارهای مفید باشد، میتوانند کودکان را در شرایطی قرار دهند که لذت انجام کارهای جدید را تجربه کرده و به سمت آنها گرایش یابد؛ از این طریق والدین میتوانند تهدید فضای مجازی را به فرصتی برای علاقهمند کردن فرزند به کارهای مفید تبدیل کنند.
*خانواده باید مضرات جسمی استفاده بیش از حد از فضای مجازی و اثرات زیان بار جسمی از جمله خشم و اضطراب را به کودکان خود اعلام کند.
* طراحی بازیهای خانوادگی، ایجاد فضایی شاد در خانواده، مدیریت بازیهای مورد استفاده کودکان و نوجوانان و تشویق آنها برای استفاده ازبازیهای ماجراجویانه و شناختی برای سودمند کردن زمان استفاده فرزندان از بازیهای رایانه ای، میتواند راهکارهای موثری برای جلوگیری از مضرات فضای مجازی باشد.
مژگان محمدیان، کارشناس اداره برآورد اجتماعی فرماندهی انتظامی استان مازندران