نگرانی روس ها از تاخیر در برنامه های فضایی کشورشان و یک تامل
رئیس جمهور روسیه، «دیمیتری راگوزین»، معاون خود در امور دفاعی و فضایی را به همراه «ایگور کوماروف»، رییس آژانس فدرال فضایی و «لئونید شالیموف»، مدیرعامل مركز صنعتی NPO Automatics روسیه كه سامانه سوخت رسانی را ایراددار تحویل داده بود، توبیخ كرد. پیگرد قضایی نیز به محکومیت «ایگور نسترینکو»، رییس شركت پل سازی اقیانوس آرام به عنوان یكی از عاملان بروز نقص فنی در پایگاه واستوچنی انجامید و وی به سه سال زندان محکوم شد.
در شرایطی که کشورمان برای تبدیل شدن به یکی از پیمانکاران جهانی پرتاب به فضا دورخیز کرده و مسئولان خواب ارزآوری از این راه را می‌بینند، از روسیه اخباری مخابره میشود که می‌تواند به نوعی نومیدمان کرده و درسی بسیار بزرگ برایمان به ارمغان بیاورد.
به گزارش «تابناک»، رسانه‌های روسیه از بازداشت دو مسئول پروژه ساخت پایگاه بزرگ و مدرن «واستوچنی»، پایگاه فضایی جدید این کشور به اتهام اختلاس، خبر دادند. آن هم در شرایطی که به تازگی این پایگاه فضایی با پرتاب «سایوز -۲.۱ آ» مورد بهره برداری قرار گرفته و عملا دوران نیازمندی روس ها به استفاده از پایگاه فضایی «بایکونور» برای میزبانی پرتابهای فراوان فضایی به سر آمده است.
ماجرا از آنجا آغاز شد که حدود دو هفته پیش، زمانی که همه چیز برای شلیک نخستین موشک از این پایگاه مدرن، گران قیمت و البته نوساز مهیا بود و پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز در محل حضور داشت، به ناگاه سیستم خودکار پرتاب این پایگاه اخطار داد؛ اخطارهایی که گفته میشود 20 مورد بودند و ظاهرا هیچ کدام اساسی و کلیدی هم نبودند اما توانستند پرتاب موشک را به یک روز بعد موکل کنند.
اتفاقی که برای روس ها بسیار گران بود چراکه واستوچنی یکی از بزرگترین پروژه های کشورشان است که برای ساخت آن بودجه بسیار سنگینی در نظر گرفته‌اند، قصد دارند به کمک آن به اهداف بسیار بزرگی دست پیدا کنند و ناگفته پیداست که به هیچ عنوان دوست ندارند آغز به کار آن با یک ناکامی یا خطاهای احتمالی باشد.
زمانی بهتر به اهمیت این موضوع برای روس ها پی خواهیم برد که بدانیم ایشان بزرگترین میزبان پرتاب محموله های مختلف به فضا هستند و درآمد بسیار زیادی از این راه به دست می‌آورند. جایگاهی که در سایه پرتاب های فراوان فضایی به دست آورده‌اند و ایمنی فراوان پرتاب هایشان، اعتبار خاصی به ایشان بخشیده که به هیچ وجه مایل نیستند خدشه دار شود.
آن گونه که منابع روسی خبر می‌دهند، بلافاصله پس از اخطارهای سامانه خودکار پرتاب، اشکالات همگی مشخص شده و برطرف شدند اما پرتاب به روز بعد موکول شد و با موفقیت کامل هم به انجام رسید اما در این حین، نگرانی مقامات این کشور از خدشه دیدن اعتبار بین المللی شان در پرتاب های فضایی موجب شد تا شکایتی علیه مسئولان سازنده این پایگاه شکل گیرد و در کمترین زمان ممکن، یعنی یک روز پس از پرتاب، یک دادگاه رای بر مجرمیت «ایگور نسترینکو»، رییس شرکت پل سازی اقیانوس آرام به عنوان یکی از عاملان بروز نقص فنی در پایگاه واستوچنی بدهد؛ رایی که بر اساس آن این مدیر به حبس سه ساله محکوم شد.
البته این پایان راه نبود و پیگرد قضایی ای که ولادیمیر پوتین دستورش را صادر کرده بود، ادامه یافت. تا آنجا که «دیمیتری راگوزین»، معاون نخست وزیر روسیه در امور دفاعی و فضایی و دو مقام بلند پایه دیگر مورد توبیخ قرار گرفتند و چند تن از مسئولان پروژه نیز بازداشت شدند. آن هم به اتهام اختلاس که می‌تواند عواقب وخیمی برایشان به همراه داشته باشد.
شاید این اقدام مقامات روسیه برایتان عجیب و بسیار سخت‌گیرانه به نظر برسد اما نه زمانی که بدانید مقصود روس ها از ساخت این پایگاه فضایی صرفا خلاصی یافتن از پایگاه فضایی بایکونور و مبلغی که برای استفاده از آن به قزاقستان می‌پردازند نیست که اهداف بزرگتری برای واستوچنی در نظر دارند. از جمله تجهیز آن به سکوی پرتاب موشک های پیش رفته «آنگارا» که قرار است به کمک آن برنامه رفتن به ماه و مریخ را محقق نمایند.
محمد امین آهنگری، روزنامه نگار و کارشناس ارشد هوافضا در این باره می‌نویسد:
«پایگاه فضایی واستوچنی به عنوان بزرگترین پروژه عمرانی روسیه معرفی شده است که بنا به پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۱۸ که قرار است با نصب سکوی ماهواره‌بر «آنگارا» تکمیل شود بالغ بر ۵.۸ میلیارد دلار بودجه این کشور را مصرف می‌کند. کار ساخت این پایگاه از سال ۲۰۱۱ به منظور کاهش وابستگی روسیه به پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان آغاز شد چرا که در حال حاضر این پایگاه تنها محل قابل استفاده برای روسیه جهت انجام پرتابهای سرنشین‌دار است که سالیانه ۱۱۵ میلیون دلار جهت اجاره آن پرداخت میشود و ۶۵ درصد پرتابهای فضایی روسیه را پشتیبانی می‌کند.
طبق اعلام مقامات روسکاسموس این عدد تا سال ۲۰۲۰ به ۱۱ درصد تقلیل خواهد یافت چرا که در آن زمان ۴۵ درصد این پرتابها در اختیار پایگاه فضایی واستوچنی خواهد بود. البته از اهمیت پایگاه فضایی نظامی «پلستسک» [Plesetsk] که هم اکنون پرتاب ماهواره‌های مدار GEO روسیه از آنجا صورت می‌گیرد، کاسته نخواهد شد.
از آنجایی که واستوچنی در عرض جغرافیایی ۵۱ درجه قرار گرفته که تنها ۵ درجه از بایکونور شمالی‌تر است، از وزن محموله راکت‌های روسی کاهش نمی‌یابد ضمن آنکه به علت استفاده از تجهیزات مدرن و همچنین عدم نیاز به استقرار تجهیزات دفاعی گرانقیمت از نوعی که برای بایکونور در نظر گرفته شده، هزینه پرتابها کاهش خواهد یافت تا روسیه همچنان برتری جهانی خود را در پرتابهای تجاری حفظ کند.
حاشیه از جنس روسی
اولین نشانه‌های علنی فساد در پروژه ساخت پایگاه فضایی واستوچنی در سال ۲۰۱۵ هنگامی که روسکاسموس به دنبال شکستهای پیاپی در پرتابهای فضایی زیر سئوال قرار داشت، آشکار شد. ۱۰۰ نفر از کارگران پروژه در این زمان به دلیل عدم پرداخت حقوق به مدت ۴ ماه توسط پیمانکاران و زیرپا گذاشتن قوانین کارگری در این کشور کمونیستی اعتصاب کردند. این در حالی بود که سازمان فضایی روسیه به عنوان کارفرمای پروژه هزینه‌های مربوطه را به طور کامل پرداخت کرده بود. این اتفاق موجب شد پوتین، خود مستقیما کنترل پروژه را در دست بگیرد و به پیمانکاران هشدار دهد که نحوه هزینه‌کرد پرداختی‌ها به طور کامل توسط دولت روسیه تحت نظارت دقیق قرار دارد.
پس از این تهدیدها، در حالیکه مسئولین خود را برای افتتاح سکوی پرتاب سایوز ۲ در پایگاه واستوچنی آماده می‌کردند اعلام شد که برخی بخش‌های کارگاه مونتاژ این راکت کوچکتر از آنچه که می‌باید طراحی شده و به همین دلیل پرتاب سایوز ۲ در سال ۲۰۱۵ ممکن نیست. این امر بار دیگر خشم پوتین را بر انگیخت اما دستور ویژه جهت پیگیری قضایی زمانی صادر شد که سال بعد وی برای افتتاح این پایگاه، پای سکوی پرتاب سایوز ۲ آمده بود اما بروز نقص فنی موجب ناکامی در نخستین پرتاب و به تعویق افتادن آن شد.
پس از این واقعه رئیس جمهور روسیه، «دیمیتری راگوزین»، معاون خود در امور دفاعی و فضایی را به همراه «ایگور کوماروف»، رییس آژانس فدرال فضایی و «لئونید شالیموف»، مدیرعامل مركز صنعتیNPO Automatics روسیه كه سامانه سوخت رسانی را ایراددار تحویل داده بود، توبیخ كرد. پیگرد قضایی نیز به محکومیت «ایگور نسترینکو»، رییس شركت پل سازی اقیانوس آرام به عنوان یكی از عاملان بروز نقص فنی در پایگاه واستوچنی انجامید و وی به دلیل حیف و میل یك میلیارد 300 میلیون یورو به سه سال زندان محکوم شد. تحقیقات گسترده قضایی به همین جا ختم نشد و در آخرین اقدام صورت گرفته که به تازگی اعلام شد دو مسئول دیگر نیز در این رابطه بازداشت شدند.»
یک تامل ایرانی از داستان فضایی روس‌ها
تلاش فراوان روس ها برای زدودن خدشه های احتمالی از موقعیت ممتازشان در پرتاب های فضایی از یک سو و تدارکات گسترده برای آماده نمودن ایستگاهی فضایی که قابلیت پرتاب ماهواره بر های مدرن و عظیم «آنگارا» و اجرای برنامه سفر به ماه و مریخ را داشته باشد، می‌تواند درسی مهم برای کشورمان باشد چراکه ما نیز مدتی است به جمع کشورهای دارای تکنولوژی ساخت و پرتاب موشک های ماهواره بر و ارسال محموله های فضایی با تکیه بر این موشک های بومی پیوسته‌ایم و اهداف بزرگی در این زمینه در سر داریم.
اهدافی که با پرتاب موجود زنده به فضا و دورنمای اعزام انسان به فضا، بسیار بزرگ و خرسند کننده به نظر می‌رسد ولی زمانی در دسترس خواهد بود که روند پیشرفتمان در دانش فضایی را حفظ نماییم. اتفاقی که با پرتاب موشک ماهواره بر سیمرغ و افزایش دوبرابری وزن محموله هایی که تاکنون به فضا فرستاده‌ایم، در حال پیگیری است و امیدواری به توسعه دانش بومی مان در خصوص ساخت ماهواره بر های بزرگ تر و پیگیری اهداف فضایی کشورمان را بیش از پیش می‌کند.
این در حالی است که می‌بینیم به فاصله چند هفته پس از پرتاب موفقیت آمیز موشک ماهواره بر سیمرغ که نخستین موشک با پیشران همزمان چند موتور در کشورمان به حساب می‌آید و می‌تواند جهشی بزرگ در ساخت موشک های ماهواره بر در کشورمان لقب گیرد، هنوز از رسمیت بخشیدن به گزارش های رسیده در این خصوص کوتاهی می‌کنیم و به ظاهر تمایلی به رسانه ای کردن این موفقیت نداریم.
موضوع جالب توجه دیگر در این خصوص، بهره برداری رسمی از پایگاه فضایی امام خمینی با پرتاب موشک سیمرغ است که می‌تواند در آینده ای نه چندان دور کشورمان را تبدیل به پیمانکار پرتاب محموله های سبک فضایی نماید و با ارزآوری برای صنعیت فضایی کشورمان، به اعتبارمان در این حوزه بیافزاید. اعتباری که مستقل از موشک های ماهواره بر بومی و برنامه توسعه شان هم قابل دستیابی است چراکه حالا کشورمان دارای پایگاه فضایی است و توان شلیک موشک های سنگین تر فضایی را نیز به دست آورده است.
اینجاست که ممانعت از رسانه ای شدن این موفقیت ها به نوعی نگران کننده به نظر می‌رسد و این ابهام را به وجود خواهد آورد که نکند جایی از کار اشکال دارد؟ اشکالی که ممکن است با سکوت کردن درباره پرتاب سیمرغ و بهره برداری از ایستگاه فضایی کشورمان، فرایند کتمان آن رقم خورده باشد و زمانی به خودمان بیاییم که زمان زیادی از دست داده‌ایم؟ تاخیری که روس ها به رغم برخورداری از جایگاه بسیار ممتاز فضایی، حتی یک روز آن را تاب نمی‌آورند، چه برسد به چند هفته، چند ماه یا خدای ناکرده... .
به گزارش «تابناک»، رسانه‌های روسیه از بازداشت دو مسئول پروژه ساخت پایگاه بزرگ و مدرن «واستوچنی»، پایگاه فضایی جدید این کشور به اتهام اختلاس، خبر دادند. آن هم در شرایطی که به تازگی این پایگاه فضایی با پرتاب «سایوز -۲.۱ آ» مورد بهره برداری قرار گرفته و عملا دوران نیازمندی روس ها به استفاده از پایگاه فضایی «بایکونور» برای میزبانی پرتابهای فراوان فضایی به سر آمده است.
ماجرا از آنجا آغاز شد که حدود دو هفته پیش، زمانی که همه چیز برای شلیک نخستین موشک از این پایگاه مدرن، گران قیمت و البته نوساز مهیا بود و پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز در محل حضور داشت، به ناگاه سیستم خودکار پرتاب این پایگاه اخطار داد؛ اخطارهایی که گفته میشود 20 مورد بودند و ظاهرا هیچ کدام اساسی و کلیدی هم نبودند اما توانستند پرتاب موشک را به یک روز بعد موکل کنند.
اتفاقی که برای روس ها بسیار گران بود چراکه واستوچنی یکی از بزرگترین پروژه های کشورشان است که برای ساخت آن بودجه بسیار سنگینی در نظر گرفته‌اند، قصد دارند به کمک آن به اهداف بسیار بزرگی دست پیدا کنند و ناگفته پیداست که به هیچ عنوان دوست ندارند آغز به کار آن با یک ناکامی یا خطاهای احتمالی باشد.
زمانی بهتر به اهمیت این موضوع برای روس ها پی خواهیم برد که بدانیم ایشان بزرگترین میزبان پرتاب محموله های مختلف به فضا هستند و درآمد بسیار زیادی از این راه به دست می‌آورند. جایگاهی که در سایه پرتاب های فراوان فضایی به دست آورده‌اند و ایمنی فراوان پرتاب هایشان، اعتبار خاصی به ایشان بخشیده که به هیچ وجه مایل نیستند خدشه دار شود.
آن گونه که منابع روسی خبر می‌دهند، بلافاصله پس از اخطارهای سامانه خودکار پرتاب، اشکالات همگی مشخص شده و برطرف شدند اما پرتاب به روز بعد موکول شد و با موفقیت کامل هم به انجام رسید اما در این حین، نگرانی مقامات این کشور از خدشه دیدن اعتبار بین المللی شان در پرتاب های فضایی موجب شد تا شکایتی علیه مسئولان سازنده این پایگاه شکل گیرد و در کمترین زمان ممکن، یعنی یک روز پس از پرتاب، یک دادگاه رای بر مجرمیت «ایگور نسترینکو»، رییس شرکت پل سازی اقیانوس آرام به عنوان یکی از عاملان بروز نقص فنی در پایگاه واستوچنی بدهد؛ رایی که بر اساس آن این مدیر به حبس سه ساله محکوم شد.
البته این پایان راه نبود و پیگرد قضایی ای که ولادیمیر پوتین دستورش را صادر کرده بود، ادامه یافت. تا آنجا که «دیمیتری راگوزین»، معاون نخست وزیر روسیه در امور دفاعی و فضایی و دو مقام بلند پایه دیگر مورد توبیخ قرار گرفتند و چند تن از مسئولان پروژه نیز بازداشت شدند. آن هم به اتهام اختلاس که می‌تواند عواقب وخیمی برایشان به همراه داشته باشد.
شاید این اقدام مقامات روسیه برایتان عجیب و بسیار سخت‌گیرانه به نظر برسد اما نه زمانی که بدانید مقصود روس ها از ساخت این پایگاه فضایی صرفا خلاصی یافتن از پایگاه فضایی بایکونور و مبلغی که برای استفاده از آن به قزاقستان می‌پردازند نیست که اهداف بزرگتری برای واستوچنی در نظر دارند. از جمله تجهیز آن به سکوی پرتاب موشک های پیش رفته «آنگارا» که قرار است به کمک آن برنامه رفتن به ماه و مریخ را محقق نمایند.
محمد امین آهنگری، روزنامه نگار و کارشناس ارشد هوافضا در این باره می‌نویسد:
«پایگاه فضایی واستوچنی به عنوان بزرگترین پروژه عمرانی روسیه معرفی شده است که بنا به پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۱۸ که قرار است با نصب سکوی ماهواره‌بر «آنگارا» تکمیل شود بالغ بر ۵.۸ میلیارد دلار بودجه این کشور را مصرف می‌کند. کار ساخت این پایگاه از سال ۲۰۱۱ به منظور کاهش وابستگی روسیه به پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان آغاز شد چرا که در حال حاضر این پایگاه تنها محل قابل استفاده برای روسیه جهت انجام پرتابهای سرنشین‌دار است که سالیانه ۱۱۵ میلیون دلار جهت اجاره آن پرداخت میشود و ۶۵ درصد پرتابهای فضایی روسیه را پشتیبانی می‌کند.
طبق اعلام مقامات روسکاسموس این عدد تا سال ۲۰۲۰ به ۱۱ درصد تقلیل خواهد یافت چرا که در آن زمان ۴۵ درصد این پرتابها در اختیار پایگاه فضایی واستوچنی خواهد بود. البته از اهمیت پایگاه فضایی نظامی «پلستسک» [Plesetsk] که هم اکنون پرتاب ماهواره‌های مدار GEO روسیه از آنجا صورت می‌گیرد، کاسته نخواهد شد.
از آنجایی که واستوچنی در عرض جغرافیایی ۵۱ درجه قرار گرفته که تنها ۵ درجه از بایکونور شمالی‌تر است، از وزن محموله راکت‌های روسی کاهش نمی‌یابد ضمن آنکه به علت استفاده از تجهیزات مدرن و همچنین عدم نیاز به استقرار تجهیزات دفاعی گرانقیمت از نوعی که برای بایکونور در نظر گرفته شده، هزینه پرتابها کاهش خواهد یافت تا روسیه همچنان برتری جهانی خود را در پرتابهای تجاری حفظ کند.
حاشیه از جنس روسی
اولین نشانه‌های علنی فساد در پروژه ساخت پایگاه فضایی واستوچنی در سال ۲۰۱۵ هنگامی که روسکاسموس به دنبال شکستهای پیاپی در پرتابهای فضایی زیر سئوال قرار داشت، آشکار شد. ۱۰۰ نفر از کارگران پروژه در این زمان به دلیل عدم پرداخت حقوق به مدت ۴ ماه توسط پیمانکاران و زیرپا گذاشتن قوانین کارگری در این کشور کمونیستی اعتصاب کردند. این در حالی بود که سازمان فضایی روسیه به عنوان کارفرمای پروژه هزینه‌های مربوطه را به طور کامل پرداخت کرده بود. این اتفاق موجب شد پوتین، خود مستقیما کنترل پروژه را در دست بگیرد و به پیمانکاران هشدار دهد که نحوه هزینه‌کرد پرداختی‌ها به طور کامل توسط دولت روسیه تحت نظارت دقیق قرار دارد.
پس از این تهدیدها، در حالیکه مسئولین خود را برای افتتاح سکوی پرتاب سایوز ۲ در پایگاه واستوچنی آماده می‌کردند اعلام شد که برخی بخش‌های کارگاه مونتاژ این راکت کوچکتر از آنچه که می‌باید طراحی شده و به همین دلیل پرتاب سایوز ۲ در سال ۲۰۱۵ ممکن نیست. این امر بار دیگر خشم پوتین را بر انگیخت اما دستور ویژه جهت پیگیری قضایی زمانی صادر شد که سال بعد وی برای افتتاح این پایگاه، پای سکوی پرتاب سایوز ۲ آمده بود اما بروز نقص فنی موجب ناکامی در نخستین پرتاب و به تعویق افتادن آن شد.
پس از این واقعه رئیس جمهور روسیه، «دیمیتری راگوزین»، معاون خود در امور دفاعی و فضایی را به همراه «ایگور کوماروف»، رییس آژانس فدرال فضایی و «لئونید شالیموف»، مدیرعامل مركز صنعتیNPO Automatics روسیه كه سامانه سوخت رسانی را ایراددار تحویل داده بود، توبیخ كرد. پیگرد قضایی نیز به محکومیت «ایگور نسترینکو»، رییس شركت پل سازی اقیانوس آرام به عنوان یكی از عاملان بروز نقص فنی در پایگاه واستوچنی انجامید و وی به دلیل حیف و میل یك میلیارد 300 میلیون یورو به سه سال زندان محکوم شد. تحقیقات گسترده قضایی به همین جا ختم نشد و در آخرین اقدام صورت گرفته که به تازگی اعلام شد دو مسئول دیگر نیز در این رابطه بازداشت شدند.»
تلاش فراوان روس ها برای زدودن خدشه های احتمالی از موقعیت ممتازشان در پرتاب های فضایی از یک سو و تدارکات گسترده برای آماده نمودن ایستگاهی فضایی که قابلیت پرتاب ماهواره بر های مدرن و عظیم «آنگارا» و اجرای برنامه سفر به ماه و مریخ را داشته باشد، می‌تواند درسی مهم برای کشورمان باشد چراکه ما نیز مدتی است به جمع کشورهای دارای تکنولوژی ساخت و پرتاب موشک های ماهواره بر و ارسال محموله های فضایی با تکیه بر این موشک های بومی پیوسته‌ایم و اهداف بزرگی در این زمینه در سر داریم.
اهدافی که با پرتاب موجود زنده به فضا و دورنمای اعزام انسان به فضا، بسیار بزرگ و خرسند کننده به نظر می‌رسد ولی زمانی در دسترس خواهد بود که روند پیشرفتمان در دانش فضایی را حفظ نماییم. اتفاقی که با پرتاب موشک ماهواره بر سیمرغ و افزایش دوبرابری وزن محموله هایی که تاکنون به فضا فرستاده‌ایم، در حال پیگیری است و امیدواری به توسعه دانش بومی مان در خصوص ساخت ماهواره بر های بزرگ تر و پیگیری اهداف فضایی کشورمان را بیش از پیش می‌کند.
این در حالی است که می‌بینیم به فاصله چند هفته پس از پرتاب موفقیت آمیز موشک ماهواره بر سیمرغ که نخستین موشک با پیشران همزمان چند موتور در کشورمان به حساب می‌آید و می‌تواند جهشی بزرگ در ساخت موشک های ماهواره بر در کشورمان لقب گیرد، هنوز از رسمیت بخشیدن به گزارش های رسیده در این خصوص کوتاهی می‌کنیم و به ظاهر تمایلی به رسانه ای کردن این موفقیت نداریم.
موضوع جالب توجه دیگر در این خصوص، بهره برداری رسمی از پایگاه فضایی امام خمینی با پرتاب موشک سیمرغ است که می‌تواند در آینده ای نه چندان دور کشورمان را تبدیل به پیمانکار پرتاب محموله های سبک فضایی نماید و با ارزآوری برای صنعیت فضایی کشورمان، به اعتبارمان در این حوزه بیافزاید. اعتباری که مستقل از موشک های ماهواره بر بومی و برنامه توسعه شان هم قابل دستیابی است چراکه حالا کشورمان دارای پایگاه فضایی است و توان شلیک موشک های سنگین تر فضایی را نیز به دست آورده است.
اینجاست که ممانعت از رسانه ای شدن این موفقیت ها به نوعی نگران کننده به نظر می‌رسد و این ابهام را به وجود خواهد آورد که نکند جایی از کار اشکال دارد؟ اشکالی که ممکن است با سکوت کردن درباره پرتاب سیمرغ و بهره برداری از ایستگاه فضایی کشورمان، فرایند کتمان آن رقم خورده باشد و زمانی به خودمان بیاییم که زمان زیادی از دست داده‌ایم؟ تاخیری که روس ها به رغم برخورداری از جایگاه بسیار ممتاز فضایی، حتی یک روز آن را تاب نمی‌آورند، چه برسد به چند هفته، چند ماه یا خدای ناکرده... .
