بررسیها نشان میدهد در حال حاضر سالانه بیش از 60 هزار تن غبار از کورههای قوس الکتریکی واحدهای فولادی تولید میشود که تا افق 1404 به بیش از 100 هزار تن خواهد رسید.
بر اساس پیش بینیهای صورت گرفته در افق 1404 میزان غبار ناشی از تولید فولاد به روش کورههای قوس الکتریکی به بیش از 100 هزار تن در سال خواهد رسید.
تولید غبار در روش کورههای قوس با توجه به سهم 60 درصدی این روش در تولید فولاد کشور یکی از مهمترین معضلات و نگرانیهای این بخش را شامل میشود. موضوعی که فارغ از مشکلات ناشی از تحمیل هزینههای مازاد تولید و ذخیرهسازی این غبار چالشهای فروانی را نیز برای محیط زیست کشور به همراه داشته است. در این رابطه بررسی نشان میدهد عناصر با ارزش موجود در فرآیند تولید غبار قابلیت استفاده در بخشهای مختلف صنعتی و اقتصادی را دارد که با بکارگیری از فناوریهای نوین علاوه بر کاهش اثرات مخرب زیست محیطی زمینه کاهش هزینههای تولید را نیز برای واحدهای فولاد سازی به همراه خواهد داشت. به عبارتی میتوان از غبار به عنوان طلای سیاه واحدهای فولادی نام برد که متاسفانه چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
پیش بینی تولید 100 هزار تن غبار
غبار حاصل از کورههای قوس الکتریکی (EAF)که در واحد تولید فولاد به کار گرفته میشود فارغ از مخاطرات زیست محیطی و تحمیل هزینههای مازاد تولید در طی فرآیند تولید فولاد مذاب از قراضه و آهن اسفنجی در کوره های قوس الکتریک تولید میشود. در مرحله شارژ کردن مواد به کوره، غبارها به صورت ذرات ریز و مواد فرار توسط جریان تلاطمی و گرما در دمای بیش از 1600 درجهای کوره آزاد می شود.و در نتیجه این ازاد شدن عناصری همچون روی، سرب و کادمیم آهن، کروم، نیکل و منگنز به صورت اکسید شده و به شکل ذره وارد غبار میشوند. که در این راستا با توجه به افزایش استفاده از قراضه در تولید فولاد ترکیبات شیمیایی روی و سرب در غبار سهم بیشتری را به خود اختصاص دادهاند. بررسیها نشان میدهد در حال حاضر از مجموع ظرفیت تولید فولاد در ایران بیش از 60 درصد از طریق فولادسازی با کورههای قوس الکتریکی و با استفاده از آهن اسفنجی تولید میشود که حداقل ۶۰ هزار تن تولید غبار دارد و پیش بینی می شود در افق 1404 و افزاش ظرفیت فولاد این میزان به بیش از 100 هزار تن در سال برسد که میتواند عناصر شیمیایی مورد استفاده در بسیاری از صنایع و بخشهای مختلف تولید را تامین کند.
کاربرد غبار در صنایع آسفالت سیمان و بتن
استفاده از غبار در صنایع آسفالت، سیمان و بتن از سوی برخی از محققان مورد بررسی قرار گرفته و بر اساس این تحقیقات معادل میزان غبار EAF افزوده شده به سیمان آسفالت، زمینه کاهش هزینه های تولید را فراهم آورده است همچنین نتایج از افزایش سیلان پذیری مخلوط آسفالت، افزایش استیفنس و کاهش میزان حفرات هوا در آسفالت با افزایش درصد غبار EAF حکایت دارد. همچنین استفاده غبار EAF در ساخت بتن نشان میدهد عاملی تاثیر گذار در روند تأخیر زمان گیرش بتن به شمار رفته و موجبات استحکام فشاری را نیز در بتن فراهم میآورد
کاربرد غبار در صنایع سرامیک و لعاب
استفاده از غبار در صنایع سرامیک، شیشه و لعاب نیز نتایج قابل توجهی را به همراه داشته است به گونهایکه بررسیها نشان میدهد افزودن ۲۰ درصد وزنی غبار EAF به خاک رس باعث افزایش کارپذیری خاک رسهایی با پلاستیسیته بالا شده و آجرهای تولید شده خصوصیات ماکروسکوپی بسیار مناسبی را به نمایش گذاشتهاند همچنین به لحاظ شیمیایی اجر تولیدی از پایدار کامل برخوردار بوده و افزودن ۷.۵ تا ۱۵ درصد وزنی غبار به نمونه ها باعث بهبود خواص می شود.
کاربرد غبار در شیشه سازی تزئینی
میزان بالای عنصر روی در ترکیب شیمیایی غبار EAF، کاربرد بالایی را در شیشه سازی رقم زده است. این روش نه تنها روشی مناسب جهت تثبیت غبار است بلکه روشی برای تولید مواد شیشه ای و یا شیشه سرامیک بوده که قابلیت کاربرد در شیشههای تزیینی و ساختمانی را دارد. از سوی دیگر به واسطه نوع ترکیب شیمیایی غبار EAF می توان از آن در ساخت لعاب های سرامیکی زینتی نیز استفاده کرد و سرب موجود در غبار جایگزین مناسبی برای اکسید روی و اکسید آهن بوده و زمینه افزایش میزان سیلان لعاب را فراهم میآورد که خصوصیتی حائز اهمیت محسوب میشود .
کاربرد غبار در پوشش دهی آهن اسفنجی
استفاده از غبار در تولید آهن اسفنجی کاربرد داشته و در عملیاتهای پوشش دهی آهن اسفنجی با هدف کاهش یا حذف تخلخل سطحی با نفوذ به داخل خلل و فرج آهن اسفنجی و جلوگیری از نفوذ اکسیژن به داخل آن مورد استفاده قرار میگیرد در این رابطه جهت پسیوسازی DRI از مخلوط های مختلف دولومیت، بنتونیت، آهک و غبار EAF استفاده شده و خواص پوششها با مخلوط مواد مختلف مقایسه شده است. در این رابطه بررسیها نشان میدهد پوشش دولومیت در غبار EAF نسبت به سایر پوششها دارای یکنواختی، تراکم و ضخامت بیشتری بوده و تا حد زیادی غیر متخلخل است بطوریکه باعث مقاومت بیشتر DRI در برابر اکسیداسیون میشود.
کاربرد غبار در صنعت کشاورزی
اغلب محصولات زراعی و باغی کشت شده در خاکهای قلیایی از فقر و کمبود آهن رنج میبرند. این گیاهان نسبت به کود معدنی آهن، واکنش مناسبی نداشته و استفاده از کودهای مختلفی که حاوی آهن و مواد اصلاحی است روش درمان موثر در عارضه کلروز آهن به شمار میرود . از سوی دیگر تحقیقات صورت گرفته نشان میدهد کودهای آهن تولید شده از غبار کوره قوس الکتریک تاثیر چشمگیر در رفع عارضه کلروز آهن دارد.