گیاه آنغوزه به نامهای فارسی «خوراکما»، «آنگوزاکما» و «کورن کما»، بوتهای بزرگ، علفی و چند ساله است که ارتفاع آن گاهی به 2.5 متر میرسد.
ساقه اين گياه نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است و برگهای بزرگ و ضخیمي نيز دارد که طول آنها تا 60 سانتیمتر هم میرسد.این برگها تقسیمات زیادی دارند به طوری که به قطعاتی دندانهدار(لوبدار) تبدیل میشوند.
گلهای این گیاه زرد رنگ هستند و به صورت گل آذین چتری در انتهای ساقه قرار میگیرند و میوه ها در این گیاه، دو فندقهای، بیضی شکل و تقریباً مسطح هستند که روی هر کدام پنج خط وجود دارد و کنارههايش بالمانند هستند و رنگ میوهها قهوه ای تیره است.
از ریشه یا قاعده ساقه این گیاه بر اثر تیغ زدن، مادهای به نام «اولئوگم رزین» به دست می آید که به آنغوزه مشهور است.
آنغوزه ابتدا شیری رنگ است و مزهای تند و تلخ و نیز بویی بد و متعفن دارد به نحوي که حتی تهوعآور است، به همین دلیل از قدیم به نام «مدفوع شیطان» معروف شده است ولي با اين حال شفابخش بسياري از آلام است.
رزین آنغوزه به عنوان مادهای خلطآور، ضدنفخ، ضداسپاسم رودهای، به صورت شیاف برای بهبود قولنج، همچنین سوسپانسیون آن برای فراری دادن سگ، گربه و دیگر حیوانات وحشی مورد توجه بوده است.
این گونهي گیاهی برای درمان سرطان شکم، میخچه و پینه هم مورد استفاده قرار می گیرد و خواصی همچون ادرارآور، مسکن و محرک دارد و در درمانهای عامیانه برای آسم، تشنج، خروسک، جنون و سرطان استفاده میشود ولي اصلی ترین کاربرد آن به صورت رایحه در عطریات است.
معمولا هر گیاه آنغوزه 20 تا 40 گرم شیرهدهی دارد و از شیره آن دهها نوع ماده دارویی ارزشمند به دست میآید اما به علت نبودن صنعت تبدیل در ایران، به صورت خام به دیگر کشورها صادر می شود.
آنغوزه استفاده محدودی در ایران دارد ولي همانطور كه ذكر شد یکی از اقلام مهم صادراتی گیاهی در ایران است كه از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار بوده و انحصاری کشورمان محسوب میشود. عمدهترین مقصد صادراتي شیره آنغوزه از كشورمان نيز به کشور هند است.
«سیدعلی باقری» ریيس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان مهریز با اشاره به اين كه مهريز یکی از عمدهترین رویشگاه آنغوزه شیرین در استان یزد است، اظهار ميكند: این محصول در مراتع دهستان میانکوه و کنجکوه(غرب مهریز) رویش دارد و منبع درآمد بسیاری از اهالی محسوب ميشود.
وي ميگويد: امسال با توجه به بارندگیهای خوبي كه منجر به احیاء مراتع ییلاقی شد مراحل مقدماتی بهرهبرداری از گیاه دارویی آنغوزه در شهرستان مهریز در حال انجام است.
باقري در همين رابطه متذكر ميشود: البته بهرهبرداری از گياه مرتعي تنها با اخذ مجوز و تعیین بهرهبردار امکان پذیر است و برداشت غیرقانونی آن، جرم محسوب ميشود و پیگرد قانونی دارد.
اين مسئول در پايان نيز خاطرنشان ميكند: افرادی که جهت شرکت در مزایده بهرهبرداری و دریافت اسناد و مجوزهاي لازم نسبت به ثبتنام در سایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اقدام كردهاند حداکثر تا صبح شنبه 18 خردادماه فرصت دارند پیشنهادهاي خود را به دبیرخانه اين اداره كل تحويل دهند.