آران و بیدگل شهر، گل و بلبل

"اصفهان را نیمه خوانند از جهان، صد جهان من دیده ام در اصفهان" آری اینجا جهانی متفاوت ودیدنی است و پر است از همه داشتنی ها و دانستنی؛ شهر سلمان فارسی، شهری در مرکز ایران ملقب به نصف جهان، پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی، شهری با معماری بی نظیر و آثار تاریخی بی رقیب، شهری با مساجد تاریخی و گنبد های فیروزه ای... آری اینجا اصفهان، همان نصف جهان است.

به گزارش تابناک اصفهان، استان پهناور اصفهان، با وجود اینکه بیشتر شهرتش برای شهر گنبدهای فیروزی، اصفهان است، اما شهرستان های دیگری نیز دارد که آن ها هم دارای ظرفیت های مناسب گردشگری و تاریخی هستند، از همین رو تابناک قصد دارد در ایام نوروز به بررسی تاریخچه و وضعیت این شهرستان ها بپردازد تا مخاطبان این مرز پر گهر با این مناطق دیدنی و گردشگری آشنا شوند.

در سومین روز بهار همراه شما به شهرستان آران و بیدگل سفر می کنیم.

آران و بیدگل شهری است در استان اصفهان که چند سالی است که از شهرستان ویژه کاشان جدا شده است.

از طریق دو جاده اصلی به کاشان و شبکه راه‌های اصلی کشور مرتبط می‌شود. آب و هوای این منطقه گرم و خشک با تابستانهای گرم و سوزان و زمستانهای سرد و خشک بوده و حداکثر دمای هوا در تابستان به ۴۸ درجه سانتیگراد و حداقل برودت هوا در زمستان به ۷ -درجه سانتیگراد می‌رسد. به لحاظ کویری بودن منطقه، ۱۹۰۰ کیلومتر مربع در تپه‌های شنی قرار گرفته که در اصطلاح محلی به آن بند ریگ می‌گویند. در اعماق و سطح زمینهای نواحی شمال شهرستان معادن غنی و فراوانی وجود دارد که مهم‌ترین آنها حوزه‌های وسیع نفت و دریاچه نمک با وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد.

پس از ویرانی شهر باستانی تپه سیلک کاشان دراثر حوادث گوناگون، آبادیهای کوچک و بزرگی به صورت قلعه و حصار پدید آمد و منطقه وسیعی به نام چهل حصار کاشان شهرت یافت، سپس هر یک از قلعه‌ها به مناسبتی نام گذاری شد. اصل واژه آران از «آرین» و به معنای جایگاه مقدس و مکان گرمسیر است و بیدگل تغییر یافته وی گل (شهر بزرگ باستانی) می‌باشد.

زبان اهالی آران و بیدگل، فارسی رایج ولی دارای لهجه‌های متفاوتی هستند. زبان محلی این منطقه که در اصطلاح به آن زبان «دهی» می‌گویند از زبانهای پهلوی قدیم است که تا این زمان در سرتاسر شهرها و بخشهای حاشیه کویر (نطنز، بادرود، زواره و ...) با اندک تفاوت در لهجه رایج است و با زبانهای دیگر ایرانی لری، کردی و مازندرانی وجوه مشابهی دارد. به طور کلی گویشهای پهنه کاشان، خواه روستاهای درون کوهساران و خواه آبادیهای گسترده در کویر و دشت آن، هم از لحاظ واژگان و هم از لحاظ دستوری و آوایی اهمیت خاصی دارد. در سالهای اخیر تحقیقات پراکنده‌ای درباره گویش آران و بیدگل صورت گرفته که مفصل ترین آن در زمینه دستور زبان و فرهنگ واژگان محلی، کتاب «زبان کویر» تالیف عباس علیجان زاده است. از کوه‌های شهرستان آران و بیدگل می‌توان به کوه یخاب و بندریگ اشاره کرد.

آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری

در این شهرستان، علاوه بر بافتهای قدیمی ارزشمند شهری و روستائی صدها اثر و بنای تاریخی زیبا و دیدنی اعم از بقاع متبرکه، مسجد، حسینیه و تکایا، حمام، آب انبار، قلعه و کاروانسرا ،خانه های مسکونی وجود دارد که همراه با جاذبه های طبیعی به ویژه دیدنیهای کویر( اعم از تپه های بلند و زیبای ریگ زارها، گونه های گیاهی کویری، حیات وحش) این شهرستان را به یکی از قطب های مهم گردشگری استان اصفهان، بخصوص در زمینه اکوتوریسم مبدل ساخته است. ضمنا ازآنجائیکه معرفی همه این آثار و جاذبه ها مجال و فرصت وسیع تری را می طلبد، لذا به معرفی اجمالی اهم این آثار، پرداخته میشود.

شهر آران و بیدگل

محور فرهنگی تاریخی بنی طبا، نقشینه، بازار ساطع شامل: هشتی تاریخی طباطبائی ، آب انبار حاج آقا شهاب، مسجد نقشینه، بازار ساطع، مجموعه خانه های تاریخی(شامل:بنی طباء اسماعیلی، طباطبایی و ...)

محور فرهنگی تاریخی در بند، سرکوچه یخچال، بازار شامل:آب انبار تاریخی سرکوچه یخچال ، مسجد امام جعفر صادق(ع) بازارچه حضرت قاسم(ع) مجموعه خانه های تاریخی دربند( خانه افتخار الاسلام، ایزدیها، مسعودی،دانش، حاج آقا هاشمی، ....)

مجموعه تاریخی قاضی

این مجموعه کم نظیر مشتمل است بر مسجد جامع، حسینیه، مهدیه، بقعه متبرکه پنج امامزاده آب انبار، بازارچه شرقی، بازارچه غربی، مسجد ملا علی، خانه علمای خاندان عاملی آرانی که غیر از مسجد جامع که قدمتی بیش از سایر ابنیه دارد، اکثر بناهای آن در دورانهای صفوی و زندیه و قاجاریه احداث شده اند. مسجد جامع این مجموعه که قدمت آن به قرنهای اولیه اسلامی مربوط میشود در دوران صفویه و بدستور شاه طهماسب اول صفوی توسعه یافته است.

سردر و ایوانهای رفیع ، شبستانهای مرتفع و وسیع تابستانی و زمستانی و طبقات فوقانی و تحتانی این مسجد شکوه و عظمت فراوانی دارد . در سردر ورودی و شبستان تابستانی مسجد کتیبه هائی به خط ثلث و نستعلیق از دورانهای صفوی – زندیه و اوایل قاجار وجود دارد.

کتیبه های دست نویس مورخ به سالهای 7 تا 1195 قمری موجود روی دیوارهای شبستان موسوم به بهاریه در این مسجد نشانگر آن است که در این مجموعه حوزه علمیه نیز فعال بوده و طلبه هائی از شهرهای مختلف ( و حتی استرآباد ) در آنجا به تلمذ اشتغال داشته اند.

بنا به نقل یکی از علما و مراجع بزرگ خاندان عاملی آرانی، حضرت امام رضا علیه السلام در مسیر مسافرت به خراسان از این ناحیه عبور فرموده و در این مسجد نماز اقامه کرده اند .

مسجد تاریخی بازار

مسجد تاریخی بازار با قدمت مربوط به دوران ایلخانی در مرکز محله بازار آران و بیدگل واقع شده است.بنای موجود در شبستان فوقانی مربوط به دوره صفویه تا قاجار می باشد. در مجاورت این مسجد بناهایی ارزشمند شامل زیارت محله بازار( امامزاده اسحاق)، خانه آقا سلیم و عصار خانه قرار دارد.

از دیگر آثار تاریخی این شهر می توان به بقعه امامزده محمد هلال، بقعه امامزاده هادی، کاروانسرای مرنجاب، چاله های سٌمبک، بقعه امامزاده قاسم، مسجد نقشینه است.

صنایع دستی

صرفنظر از اینکه شاردن ،سیاح معروف فرانسوی که در دوران صفویه به ایران سفر کرده و از کاشان و آران و بید گل هم دیدار نموده است و در سفر نامه معروف خود ذکر نموده که یک هزار نفر کارگر ابریشم کار در آران و بیدگل مشغول به کار می باشند، این شهر از دیر باز یکی از مراکز مهم تولید قالی و انواع پارچه های ابریشیمی و پنبه ای دستباف بوده است.

تولیدات کارگاهها و کوره های فخاری و سفالگری آران و بیدگل به ویژه سبو ، کوزه ،سنگاب، قلقلک(ظرف سفالین که آب را در داخل خود خنک نگه می داشته)معروفیت فراوانی دارد.گلیم بافی،خورجین بافی ، گیوه چینی نیز در این شهر سابقه ای طولانی دارد. درحال حاضر نیز تعداد زیادی از مردم این سامان در زمینه صنایع دستی فعالیت دارند.